Το άρθρο είναι αφιερωμένο στον μικρό ήρωα, τον Κωνσταντίνο που πάλεψε σκληρά με τη λευχαιμία αλλά δεν τα κατάφερε.
γράφει η Ματίνα Κύρλα
Το τρίτο Σάββατο του Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί να εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Δότη Μυελού των Οστών (World Marrow Bone Donor Day), με πρωτοβουλία της Bone Marrow Donors Worldwide, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που εδρεύει στο Λάιντεν της Ολλανδίας.
Στόχος αυτής της ημέρας δεν είναι μόνο να ευχαριστήσει τον κάθε δότη μυελού των οστών, αλλά και να ενημερώσει σωστά την παγκόσμια κοινή γνώμη για τη σημασία της εθελοντικής δωρεάς μυελού των οστών που σώζει ζωές.
Το 2020 η χώρα μας καθώς και ολόκληρη η ανθρωπότητα ήρθε αντιμέτωπη με έναν αόρατο εχθρό, έναν ιό ο οποίος στέρησε τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα. Μέσα από αυτή τη δοκιμασία όμως μάθαμε πως ο κοινός μας αγώνας, η αλληλεγγύη και η συνεργασία μπορούν να αποτελέσουν αρωγό για την κατάκτηση ακόμα και της πιο δύσκολης μάχης. Όσο σκέφτεσαι λοιπόν πότε θα βγει το φάρμακο και θα σε απαλλάξει από τον ιό σκέψου ότι εσύ μπορεί να είσαι το φάρμακο για έναν συνάνθρωπό σου.
Γνωρίζετε λοιπόν πόσοι συνάνθρωποι μας έχουν την καθημερινή αγωνία μέχρι να βρουν τον συμβατό τους δότη που θα τους σώσει την ζωή, και ειδικά τα μικρά παιδιά;
Λίγα μόλις κύτταρα από το αίμα σου μπορούν να δώσουν ζωή σε έναν ασθενή με καρκίνο.
Κάθε χρόνο χιλιάδες ασθενείς μεταξύ αυτών και πολλά παιδιά διαγιγνώσκονται με καρκίνο του αίματος όπως η λευχαιμία και το λέμφωμα, δρεπανοκυτταρική αναιμία και άλλες απειλητικές για τη ζωή τους ασθένειες. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τη λευχαιμία ως καρκίνο του αίματος. Είναι, στην πραγματικότητα, καρκίνος του μυελού των οστών – του “εργοστασίου” στα κόκκαλα όπου παράγονται τα αιμοσφαίρια.
Είναι νοσήματα του αίματος, άγνωστης αιτιολογίας, που χαρακτηρίζονται από νεοπλασματική εξαλλαγή, υπερπλασία των κυττάρων της λευκής σειράς του αίματος και από ανώμαλο πολλαπλασιασμό των κυττάρων των λευκοποιητικών ιστών δηλαδή αυτών που παράγουν τα λευκά αιμοσφαίρια ή λευκοκύτταρα και από την είσοδο των κυττάρων αυτών στην κυκλοφορία του αίματος πριν από την ωρίμανσή τους.
Η εξέλιξη της επιστήμης δίνει σήμερα τη δυνατότητα σε μας να σώσουμε αυτούς τους ανθρώπους προσφέροντας κάτι από τον εαυτό μας.
Η εθελοντική δωρεά μυελού των οστών/αιμοποιητικών κυττάρων είναι μια δωρεά παρόμοια με εκείνη της αιμοδοσίας, στην οποία κορυφώνεται η προσφορά ενός ανθρώπου προς ένα συγκεκριμένο συνάνθρωπό του στον οποίο χαρίζει πραγματικά τη ζωή.
Από τη δεκαετία του ’80, λειτούργησαν δύο «Δεξαμενές» δοτών, μία στην Αθήνα και μία στη Θεσσαλονίκη, στις οποίες αναφέρονταν οι εθελοντές που στρατολογούνται και τυποποιούνται σε 5 Κέντρα Δοτών. Από το τέλος του 2002, λειτουργεί μια κεντρική «Δεξαμενή» στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), ο οποίος συντονίζει όλες τις μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας.
Η Ελληνική Τράπεζα Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών αριθμεί περισσότερους από 50.000 εθελοντές και υπολογίζεται ότι αν δημιουργήσουμε μια δεξαμενή με 200.000 εγγεγραμμένους εθελοντές, τότε η χώρα μας θα μπορεί να εξασφαλίσει, με πιθανότητα 80%, ένα συμβατό δότη για κάθε ασθενή που έχει ανάγκη.
✓ Τι είναι ο μυελός των οστών;
Ο μυελός των οστών είναι ο ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά (κυρίως της λεκάνης και του στέρνου) και περιέχει τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, τα οποία όταν ωριμάσουν, μετατρέπονται (δίνουν γένεση ) στα κύτταρα του αίματος (ερυθρά, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια). Δηλαδή ο Μυελός των Οστών αποτελεί το εργοστάσιο παραγωγής αίματος. Να σημειώσουμε ότι ο μυελός των οστών δεν έχει καμία σχέση με τον Νωτιαίο Μυελό, ο οποίος βρίσκεται στην Σπονδυλική Στήλη και αποτελεί μέρος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος του ανθρώπου.
✓ Τι είναι η μεταμόσχευση του μυελού των οστών και ποιοι την χρειάζονται;
Μεταμόχευση μυελού των οστών είναι η αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού με κύτταρα από έναν υγιή δότη, τα οποία μεταγγίζονται ενδοφλέβια στον ασθενή λήπτη. Ο μυελός εγκαθίσταται μέσα στα οστά του λήπτη, όπου αντικαθιστά τον ανεπαρκή μυελό του και αρχίζει η παραγωγή φυσιολογικών υγιών κυττάρων. Σε περίπτωση που ο μυελός των οστών ανεπαρκεί, έχει καταστραφεί ή διηθηθεί από κακοήθη κύτταρα, εκδηλώνονται σοβαρότατα αιματολογικά νοσήματα, όπως λευχαιμία, μυελική απλασία κ.α.
Η αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών επιχειρείται με διάφορα φαρμακευτικά σχήματα, πολλές φορές όμως η φαρμακευτική αγωγή δεν έχει αποτέλεσμα, οπότε η μοναδική θεραπεία ασθενών που έχουν μυελική απλασία (ανεπάρκεια του μυελού να φτιάξει τα κύττρα του αίματος), λευχαιμία (παραγωγή παθολογικών κυττάρων), κληρονομικά αιματολογικά νοσήματα, ή μυελική καταστροφή (από ακτινοβολία ή φάρμακα), είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών η οποία πραγματοποιείται σε ειδικά μεταμοσχευτικά κέντρα στη χώρα μας. Αυτοί οι ασθενείς, οι οποίοι παλαιότερα ήταν καταδικασμένοι, σήμερα μπορούν να σωθούν αν λάβουν μυελικό μόσχευμα.
✓ Πώς γίνεται η λήψη μοσχεύματος;
Η λήψη του μοσχεύματος από τον δότη, γίνεται στο πλησιέστερο Μεταμοσχευτικό Κέντρο της περιοχής του και μεταφέρεται στο κέντρο που θα μεταμοσχευθεί ο λήπτης. Το μόσχευμα λαμβάνεται με τους εξής τρόπου:
Α) Με οστική παρακέντηση τα οστά της λεκάνης, κάτω από γενική ή ραχιαία αναισθησία, από τους ειδικούς αιματολόγους που ασχολούνται με την μεταμόσχευση. Ένας ελαφρύς πόνος στο σημείο της παρακέντησης για λίγες ώρες, είναι το μόνο σύμπτωμα που παρουσιάζει ο δότης, ο οποίος και επιστρέφει άμεσα σπίτι του.
Το ποσό του μυελού που συλλέγετε, αποτελεί το 3 – 5% του συνόλου του μυελού των οστών του δότη, το οποίο και αναγεννάτε γρήγορα (εντός 20 ημερών), χωρίς να επηρεάζεται η γενική κατάστασή του. Αυτή η άμεση ανάπλαση του μυελού, δίνει τη δυνατότητα στο δότη, να προσφέρει μόσχευμα, περισσότερες από μία φορές, εάν χρειαστεί, χωρίς να αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα.
Β) Με την μέθοδο της συλλογής των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων από το περιφερειακό αίμα. Η διαδικασία της συλλογής των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων είναι παρόμοια με αυτή τις αιμοπεταλιαφαίρεσης. Το αίμα του δότη περνάει από ένα μηχάνημα το οποίο διαχωρίζει και συγκρατεί μόνο τα αρχέγονα κύτταρα και επιστρέφει το αίμα στον δότη με τα υπόλοιπα στοιχεία (λευκά – ερυθρά αιμοπετάλια).
✓ Προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος δότης μυελού των οστών
Εάν είσαι από 18 ετών μέχρι 55 και υγιής άρπαξε την ευκαιρία να κάνεις δώρο τη ζωή με την παρακάτω διαδικασία:
• Ενημερώνεται προφορικά και με έντυπο υλικό για όλες τις πλευρές της δωρεάς μυελού των οστών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην έννοια του εθελοντισμού, της δωρεάς προς οποιονδήποτε έχει ανάγκη, της ανωνυμίας και της ελευθερίας του δότη για οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με την τελική δωρεά του μυελού του.
• Συμπληρώνει ένα ερωτηματολόγιο με ιατρικές πληροφορίες, από τις οποίες κρίνεται η καταλληλότητα του να συμπεριληφθεί στους εθελοντές.
• Συμπληρώνει ένα έντυπο με προσωπικά στοιχεία (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνα κ.α.), τα οποία παραμένουν αυστηρά εμπιστευτικά.
• Υπογράφει δήλωση συγκατάθεσης, όπου εκφράζει την επιθυμία του να περιληφθεί στους εθελοντές χωρίς αυτό να σημαίνει δέσμευσή του για την συμμετοχή του στα επόμενα βήματα της διαδικασίας εάν βρεθεί συμβατός με κάποιον ασθενή.
• Υποβάλλεται σε λήψη μικρής ποσότητας αίματος (15 ml περίπου), προκειμένου να καθορισθεί ο ιστικός του τύπος (HLA) για να μπορεί να συγκριθεί με εκείνους των ασθενών.
• Τα HLA αντιγόνα του εθελοντή δότη καταγράφονται στο αρχείο του Κέντρου Δοτών και το Εθνικό Αρχείο Δοτών του ΕΟΜ, από τον οποίο και αναφέρονται στο Διεθνές Αρχείο. Αντίθετα, τα προσωπικά του στοιχεία παραμένουν τοπικά και δεν γίνονται γνωστά σε κανέναν εκτός του προσωπικού του Κέντρου όπου στρατολογήθηκε ο εθελοντής και της Εθνικής «Δεξαμενής» εάν ο ίδιος έχει συγκατατεθεί γι’ αυτό.
• Ο εθελοντής δότης μπορεί να παραμείνει στο αρχείο ως τα 55 του χρόνια. Έχει το δικαίωμα να ζητήσει τη διαγραφή του οποιαδήποτε στιγμή, αλλά και την υποχρέωση να ενημερώνει για τυχόν αλλαγές στην υγεία του ή στα προσωπικά του στοιχεία.
• Με τα σημερινά δεδομένα (αριθμό εθελοντών και ασθενών που χρειάζονται δότη ετησίως), 1 στους 15.000 εθελοντές θα κληθεί να δώσει τελικά μυελό για ασθενή.
Η γνώση και η ευαισθητοποίηση είναι δύναμη!
