γράφει ο Γιάννης Χρύσου, Κλινικός Διαιτολόγος και Διατροφολόγος
Η σωστή διατροφή παίζει σπουδαίο ρόλο στην υγεία κάθε παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, σε παιδιά που βρίσκονται σε θεραπεία κατά του καρκίνου, ορίζει την πρόσληψη απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Επιλέγοντας τα κατάλληλα τρόφιμα πριν, κατά την διάρκεια και μετά την θεραπεία, το παιδί μπορεί να νιώσει καλύτερα και πιο δυνατό.
Δεν έχουν όλα τα παιδιά παρενέργειες που σχετίζονται με την διατροφή. Ο οδηγός αυτό θα σας βοηθήσει αρχικά να τις αναγνωρίσετε, όταν αυτές εμφανιστούν και θα σας δώσει τις «πρώτες βοήθειες» για την διατροφική αντιμετώπιση τους.
Πλεονεκτήματα της σωστής διατροφής
Τόσο ο καρκίνος, όσο και οι θεραπείες του μπορούν να επηρεάσουν την όρεξη, την ικανότητα πέψης αλλά και την ικανότητα του παιδικού οργανισμού να χρησιμοποιήσει τα θρεπτικά συστατικά των τροφών. Οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά ποικίλουν από παιδί σε παιδί. Σύμφωνα με την κλινική κατάσταση του παιδιού, ο θεράπων ιατρός ή ο διαιτολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να τις καλύψετε.
Τρώγοντας σωστά κατά την περίοδο των θεραπειών, το παιδί σας θα μπορεί:
• Να αντιμετωπίζει καλύτερα την θεραπεία και τις παρενέργειες της
• Να παραμένει πιο κοντά στο πρόγραμμα της θεραπείας
• Να αναρρώνει γρηγορότερα
• Να έχει μικρότερο κίνδυνο λοιμώξεων
• Να έχει περισσότερη δύναμη και ενέργεια
• Να διατηρεί ένα σωστό βάρος και να αναπληρώνει τις αποθήκες θρεπτικών συστατικών του οργανισμού του
• Να επιτυγχάνει καλύτερη ανάπτυξη και διαμόρφωση του οργανισμού του
• Να νιώθει καλύτερα και να έχει μία καλύτερη ποιότητα ζωής.
Ποιες είναι οι βασικές ανάγκες – Θρεπτικά συστατικά
Κάθε παιδί έχει τις δικές του ιδιαίτερες ανάγκες. Εάν είναι υπέρβαρο ή ελλειποβαρές, το πρόγραμμα θεραπειών, η ηλικία, το επίπεδο δραστηριότητας, η φαρμακευτική αγωγή είναι μερικές από της παραμέτρους που ορίζουν τις θερμιδικές και θρεπτικές του ανάγκες.
Πρωτεΐνη
Κάθε οργανισμός χρησιμοποιεί τις πρωτεΐνες για μία σειρά λειτουργιών όπως την ανάπτυξη και διαμόρφωση του, την επισκευή ιστών, την υποστήριξη της επιδερμίδας, των κυττάρων και του ανοσοποιητικού συστήματος. Στις περιπτώσεις μειωμένης πρόσληψης, παιδιά με καρκίνο μπορεί να καταβολίζουν μυικό ιστό για την παραγωγή ενέργειας. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο χρόνο ανάρρωσης αλλά και την μειωμένη αντίσταση σε λοιμώξεις. Μετά από χημειοθεραπείες, ακτινοβολίες ή χειρουργικές επεμβάσεις, μπορεί να αυξηθούν οι ανάγκες του παιδιού σε πρωτεΐνη.
Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι το ψάρι, το κοτόπουλο, το άπαχο κόκκινο κρέας, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ορισμένοι ξηροί καρποί και τα όσπρια.
Υδατάνθρακες
Οι υδατάνθρακες η πιο εύχρηστη πηγή ενέργειας κάθε οργανισμού. Προσφέρουν ενέργεια για την κάλυψη των αναγκών φυσικής δραστηριότητας και την φυσιολογική οργανική λειτουργία. Οι ανάγκες σε ενέργεια εξαρτώνται από πολλές παραμέτρους. Παιδιά που βρίσκονται σε θεραπεία χρειάζονται περισσότερες θερμίδες κατά 20%-90%. Παρόλα αυτά, ορισμένα παιδιά που βρίσκονται σε θεραπεία, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αύξησης βάρους πέρα από το ανώτατο φυσιολογικό.
Οι καλύτερες πηγές υδατανθράκων είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα ολικής άλεσης δημητριακά. Πέρα της ενέργειας, προσφέρουν στα κύτταρα βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, φυτικές ίνες και φυτοσυστατικά που χρειάζονται.
Λίπη
Τα λίπη επίσης παίζουν τον δικό τους ρόλο στην διατροφή. Αρχικά αποτελούν μία πλούσια πηγή ενέργειας. Ο οργανισμός τα χρησιμοποιεί για να αποθηκεύει ενέργεια, για να προστατεύει ορισμένους ιστούς και να μεταφέρει άλλα θρεπτικά συστατικά.
Θα έχετε ακούσει ότι κάποια λίπη είναι καλύτερα από άλλα. Σε γενικές γραμμές, τα ακόρεστα λίπη είναι προτιμότερα και πρέπει να επιλέγονται συχνότερα από τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά.
Μονοακόρεστα λιπαρά: βασικός εκπρόσωπος το ελαιόλαδο. Σε θερμοκρασία δωματίου, βρίσκονται σε ρευστή μορφή.
Πολυακόρεστα λιπαρά: Κυρίως σε φυτικά έλαια. Διακρίνονται σε ω-3 και ω-6 λιπαρά. Στο σύνολο τους θεωρούνται απαραίτητα, αλλά στις σύγχρονες διατροφικές συνήθειες φαίνεται να υπερκαλύπτονται οι ανάγκες σε ω-6 λιπαρά και όχι σε ω-3. Πηγές ω-3 λιπαρών οξέων είναι τα λιπαρά ψάρια, ο λιναρόσπορος, τα αμύγδαλα και τα καρύδια.
Κορεσμένα λιπαρά: Βρίσκονται κυρίως σε ζωικά προϊόντα όπως το κρέας, το γάλα, το τυρί αλλά και σε κάποια φυτικά έλαια.
Τρανς λιπαρά: Παράγονται στην βιομηχανία, κατά την επεξεργασία φυτικών ελαίων. Πηγές τους είναι διάφορα τυποποιημένα σνακ που περιέχουν μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά, που αναγράφονται και στην ετικέτα σύστασης. Επίσης συναντώνται και σε ορισμένα ζωικά και γαλακτοκομικά προϊόντα.
Νερό
Το νερό και γενικότερα τα υγρά είναι απαραίτητα για την εύρυθμη οργανική λειτουργία. Όλοι οι ιστοί απαιτούν νερό για να λειτουργούν. Εάν το παιδί σας δεν λαμβάνει αρκετά υγρά ή χάνει μέσω των εμέτων ή/και των διαρροϊκών κενώσεων, μπορεί να πάσχει από αφυδάτωση, γεγονός υπεύθυνο για μία σειρά ανεπιθύμητων καταστάσεων, όπως η υποτονικότητα, η μειωμένη σωματική και εγκεφαλική δραστηριότητα κ.α.
Μέρος των ημερήσιων αναγκών σε νερό, καλύπτονται από τις τροφές και κυρίως τα φρούτα και τα λαχανικά. Η πρόσληψη υγρών όμως είναι απαραίτητη και εξαρτάται από τις απώλειες. Εκτός του νερού, στην πρόσληψη υγρών προσμετρούνται και τα υγρά από σούπες, γάλα κ.α.
Μπορείτε να δείτε εάν το παιδί σας είναι αφυδατωμένο «τσιμπώντας» ελαφρά το δέρμα στον θώρακα. Εάν το δέρμα δεν επιστρέφει αμέσως στην αρχική του μορφή, τότε το παιδί μπορεί να έχει ανάγκη υγρών. Άλλα συμπτώματα είναι η ξηροστομία, το σκούρο χρώμα ούρων, η ζαλάδα κ.α.
Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία
Ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται μικρές ποσότητες βιταμινών και μετάλλων για την φυσιολογική ανάπτυξη, διαμόρφωση και λειτουργία. Σε μία ισορροπημένη διατροφή, συνήθως οι ανάγκες υπερκαλύπτονται. Αρκετές μελέτες όμως δείχνουν ότι ένας μεγάλος αριθμός παιδιών δεν συναντά τις ανάγκες του σε ασβέστιο και βιταμίνη D, μικροστοιχεία απαραίτητα για την οστική ανάπτυξη. Ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου, μπορεί να μειώσουν ακόμα περισσότερο τα επίπεδα βιταμίνης D και ασβεστίου στον οργανισμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χρήση κάποιου συμπληρώματος διατροφής μπορεί να βοηθήσει στην κάλυψη των αναγκών, αλλά μόνο με την σύμφωνη γνώμη του θεράποντα ιατρού.
Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D και ασβέστιο: Για την κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη D συστήνεται η τακτική κατανάλωση λιπαρών ψαριών και κρόκου αυγού, ενώ για το ασβέστιο, εκτός από το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί, συστήνεται η κατανάλωση αμυγδάλων, μπρόκολου, σαρδέλας, σολομού, ταχινιού και σησαμιού και φασολιών (άσπρων και μαυρομάτικων).
