Ιδιαίτερα αποτελεσματικές αποδεικνύονται τα τελευταία χρόνια οι βαριατρικές επεμβάσεις στους παχύσαρκους ασθενείς, καθώς όσοι υποβάλλονται σ’ αυτές μειώνουν αισθητά ή εξαλείφουν τον κίνδυνο εμφάνισης πλήθους ασθενειών, βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, την ψυχολογία τους και την κοινωνική τους ζωή. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητός ο ακριβής τρόπος με τον οποίο πετυχαίνουν οι επεμβάσεις απώλειας βάρους τα ομολογουμένως εντυπωσιακά αποτελέσματά τους.
Στις μέρες μας πραγματοποιούνται τέσσερις τύποι βαριατρικής χειρουργικής για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, πάνω από το 80% των επεμβάσεων αυτών θεωρούνται επιτυχείς. Οι επιστήμονες πρεσβεύουν ότι υπάρχει μια σειρά μηχανισμών που επιφέρουν τα θετικά αποτελέσματά τους, με τη δυσαπορρόφηση και τον περιορισμό είναι οι δύο προφανέστεροι.
«Παρότι η μείωση των προσλαμβανόμενων θρεπτικών συστατικών και ο περιορισμός της ποσότητας της τροφής που μπορεί να ληφθεί είναι έγκυροι τρόποι απώλειας βάρους, από μόνοι τους δεν μπορούν να εξηγήσουν τα επιτεύγματα της βαριατρικής χειρουργικής», εξηγεί ο γενικός χειρουργός Δρ. Γιώργος Σπηλιόπουλος . Αν και οι ασθενείς που υποβάλλονται στις συγκεκριμένες επεμβάσεις περιγράφουν αλλαγές στα είδη των τροφίμων που επιθυμούν να καταναλώσουν μετά την επέμβαση, μέχρι σήμερα οι μηχανισμοί που επάγουν αυτές τις αλλαγές στις διατροφικές επιθυμίες ήταν αντικείμενο συζήτησης. Για το λόγο αυτό «τα τελευταία χρόνια στις έρευνες των ειδικών της παχυσαρκίας έχει ενταχθεί και η ανακάλυψη του τρόπου που θα μπορούσαν οι επεμβάσεις αυτές να μειώσουν τον εθισμό του εγκεφάλου στη ζάχαρη», σημειώνει ο Δρ. Σπηλιόπουλος.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι στη διαδικασία θερμιδικής πρόσληψης μεσολαβεί, εν μέρει, ένα σύστημα ανταμοιβής ντοπαμίνης στο corpum striatum, το οποίο είναι μέρος των βασικών γαγγλίων του εγκεφάλου. Αυτό το σύστημα της ντοπαμίνης είναι ευαίσθητο στη γλυκόζη της γαστρεντερικής οδού.
Λόγω της εθιστικής φύσης της ζάχαρης, τα ποντίκια με τεχνητά γεμάτα στομάχια από γλυκό διάλυμα θα έγλειφαν επίμονα το στόμιο παροχής του ζαχαρούχου νερού, παρά το γεγονός ότι θα ήταν χορτάτα.
Αυτή η αντιφατική συμπεριφορά πιστεύεται ότι οφείλεται στην ενεργοποίηση των υποδοχέων γλυκόζης στο δωδεκαδάκτυλο, δημιουργώντας μια εθιστική διαδικασία ενεργοποιώντας τις οδούς της ντοπαμίνης στο corpum striatum.
Ο ρόλος του corpum striatum στο κινητικό συντονισμό είναι γνωστός, αλλά δεν αποτελεί τη μοναδική λειτουργία του συγκεκριμένου τμήματος του εγκεφάλου. Η σύγχρονη έρευνα έχει αποκαλύψει ότι συμμετέχει και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Συγκεκριμένα, επιλέγει και ενεργοποιεί δράσεις συνδυάζοντας κίνητρα και συναισθηματικές πληροφορίες.
Μια νέα έρευνα, που διενεργήθηκε από τον Ivan de Araujo της Ιατρικής Σχολής του Yale και δημοσιεύθηκε στο Cell Metabolism, αφορούσε μια περίπλοκη χειρουργική παχυσαρκίας σε ποντίκια – μια χειρουργική επέμβαση που είναι παρόμοια με τη συνήθως χρησιμοποιούμενη επέμβαση του κλασικού γαστρικού bypass και του δωδεδακτυλικού διακόπτη (duodenal switch).
Η πειραματική επέμβαση συνίστατο στην παράκαμψη του πρώτου τμήματος του εντέρου (αμέσως μετά από το στομάχι) και σύνδεση του στομάχου απευθείας σε ένα κατώτερο τμήμα του εντέρου. Αυτή η επέμβαση διέφερε μόνο από αυτή που γίνεται σε ανθρώπους στο ότι δεν κατασκευάστηκε γαστρικός θύλακας για να περιοριστεί η πρόσληψη τροφής των τρωκτικών.
Τα ποντίκια που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση και ήταν τεχνητά χορτασμένα με ζαχαρούχο νερό έδωσαν σημαντικά λιγότερη προσοχή στην παροχή ζάχαρης. Η επιθυμία τους για γλυκό είχε μειωθεί σημαντικά μετά από την παρέμβαση. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι η γαστρική αναδρομολόγηση οδήγησε στη μείωση της απελευθέρωσης ντοπαμίνης στο corpum striatum, μειώνοντας ουσιαστικά τις επιπτώσεις της ανταμοιβής της ζάχαρης.
Για να καταδειχθεί περαιτέρω αυτή τη σχέση, η ομάδα σταθεροποίησε τα αποτελέσματά της χρησιμοποιώντας optogenetics, μια προηγμένη τεχνική της νευροεπιστήμης.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα ευρήματα παρέχουν μια πρώτη ένδειξη για τους μηχανισμούς δράσης των βαριατρικών επεμβάσεων, όμως απαιτείται περισσότερη έρευνα και για το λόγο αυτό η ομάδα του De Araujo σχεδιάζει να επεκτείνει την έρευνά της, διερευνώντας παρόμοια αποτελέσματα και με τις τέσσερις διαθέσιμες σήμερα βαριατρικές χειρουργικές επεμβάσεις. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της είναι να βρεθούν λύσεις για την παχυσαρκία και την εξέλιξη του διαβήτη χωρίς την ανάγκη υποβολής σε χειρουργική επέμβαση.
«Πέρα από τις επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση ζάχαρης σε ορισμένες ασθένειες, η γλυκιά αυτή συνήθεια αποτελεί έναν από τους συνηθέστερους λόγους αύξησης του σωματικού βάρους. Η ανάγκη για κατανάλωση γλυκού σε ορισμένους ανθρώπους είναι ανυπέρβλητη, οπότε αναπόφευκτη και η παχυσαρκία. Η εξέλιξη της επιστήμης θα μπορούσε μελλοντικά να μας δώσει τα όπλα να πολεμήσουμε αυτή την ανάγκη και να σώσουμε χιλιάδες κόσμου από τις ασθένειες που συνοδεύουν την παχυσαρκία», επισημαίνει ο Δρ. Σπηλιόπουλος.
