Για πάνω από 30 χρόνια, ένα νέο είδος ασθενούς άρχισε να εμφανίζεται στην καρδιολογική κλινική στο Νοσοκομείο Παιδιών της Βοστώνης: νέοι άνθρωποι των οποίων η θεραπεία για τον καρκίνο τους ως παιδιά,τους έσωσε αρχικά τη ζωή και στη συνέχεια απειλούσε να τους σκοτώσει.
Ο Steven Lipshultz, παιδίατρος καρδιολόγος, τους εξέταζε. Ήταν παιδιά προσχολικής ηλικίας μέχρι νεαροί ενήλικες, και όλοι τους είχαν θεραπευτεί από λευχαιμία, λέμφωμα ή άλλους παιδιατρικούς καρκίνους. Ήταν κάτι καινούργιο για τον Dr. Lipshultz : Μέχρι πρόσφατα, τα περισσότερα παιδιά με καρκίνο πέθαναν.
Αλλά στη δεκαετία του ’80, έγινε ένα ιατρικό θαύμα. Οι κλινικές δοκιμές είχαν υποδείξει συνδυασμούς φαρμάκων και ακτινοβολίας που θα μπορούσαν να σώσουν παιδιά που παλαιότερα θεωρούνταν καταδικασμένα. Τα ποσοστά επιβίωσης, από μονοψήφια για τη λευχαιμία κατά τη δεκαετία του 1960, σημείωσαν άνοδο 50% και συνεχίστηκαν. Οι ογκολόγοι και οι οικογένειες γιόρταζαν κάτι που ήταν πρώτα αδιανόητο: πάρτι γενεθλίων, αποφοίτους γυμνασίου, μια ζωή απαλλαγμένη από φοβερό άγχος και φόβο. “Ειπώθηκε ότι τα παιδιά ήταν θεραπευμένα ,” λέει ο Lipshultz, στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο, μέρος του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Ωστόσο, ανακάλυψε ότι δεν είχαν πλέον καρκίνο, αλλά δεν ήταν και υγιείς. Η χημειοθεραπεία και, για τους επιζήσαντες του λεμφώματος, η ακτινοβολία που χρησιμοποιείται για τη συρρίκνωση των όγκων στο στήθος είχε εξασθενήσει τις καρδιές τους με τρόπους που δεν καταλάβαινε πλήρως. Επιζήσαντες, από μήνες έως περισσότερο από μια δεκαετία μετά τη θεραπεία, έμπαιναν στην αίθουσα αναμονής του Lipshultz, εύθραυστοι και αγωνίζονταν να αναπνεύσουν.
Αυτοί οι νέοι ήταν μεταξύ των πρώτων που άκουγαν ότι η θεραπεία του παιδιατρικού καρκίνου θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις. Κάποιοι υπέφεραν από μη φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό ή από καρδιακή ανεπάρκεια. Άλλοι είχαν μια σειρά από προβλήματα υγείας: ένας δεύτερος καρκίνος που προκλήθηκε από τη θεραπεία για την πρώτη, στειρότητα, δυσκολία στη μάθηση, ανωμαλίες του θυρεοειδούς, διαταραγμένη πνευμονική λειτουργία, νεφρική νόσο. Καθώς περισσότερα παιδιά επιβίωναν, περισσότεροι γιατροί μάθαιναν πόσο υψηλό θα ήταν το κόστος επιβίωσης.
Ένας ασθενής προκάλεσε την αφύπνιση. Πριν από χρόνια, η Lisa Diller, παιδιάτρος ογκολόγος στο Ινστιτούτο Καρκίνου της Dana-Farber στη Βοστώνη, τρομοκρατήθηκε όταν συναντήθηκε με έναν τριαντάχρονο άνδρα που πέθαινε από καρκίνο του στομάχου, μια ασθένεια που σχεδόν σίγουρα προκαλείται από θεραπεία ακτινοβολίας που έλαβε ως έφηβος για λέμφωμα Hodgkin . “Τι γίνεται εδώ, και τι θα κάνουμε γι ‘αυτό;” Θυμάται.
Σήμερα, τα ποσοστά θεραπείας για δύο από τους πιο κοινούς καρκίνους παιδικής ηλικίας, λέμφωμα Hodgkin και standard risk Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία, είναι περισσότερο από 90% στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Συνολικά, το 83% των παιδιατρικών ασθενών με καρκίνο είναι μακροχρόνιοι επιζώντες. Ωστόσο, σε μια μελέτη του 2014, το 80% είχε τουλάχιστον μια σοβαρή, αναπηρική ή απειλητική για τη ζωή κατάσταση υγείας μέχρι την ηλικία των 45 ετών. Οι γιατροί και οι ερευνητές μαθαίνουν όλο και περισσότερο πώς η θεραπεία του καρκίνου αναμορφώνει την ανάπτυξη και την ανάπτυξη μικρών σωμάτων στην ενηλικίωση και πέραν αυτής. Καθώς αυξάνεται η γνώση και ο πληθυσμός των επιζώντων επεκτείνεται – τώρα πλησιάζει τις 500.000 στις Ηνωμένες Πολιτείες – βρίσκεται σε εξέλιξη μια προσπάθεια να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της θεραπείας του καρκίνου.
Για να κατανοήσουν τη γένεση των όψιμων επιπτώσεων της θεραπείας του καρκίνου και τον καλύτερο τρόπο πρόληψης και θεραπείας τους, οι επιστήμονες μελετούν τα φάρμακα σε zebrafish, βάζουν να περπατούν ποντίκια με καρκίνο σε διάδρομο, ανιχνεύουν τα κύτταρα των επιζώντων και εξετάζουν το DNA νεοδιαγνωσθέντων παιδιών. Και σε κάθε εργαστήριο, σε κάθε συζήτηση, με μια οικογένεια, επιστήμονες και γιατροί περπατούν με ένα σφιχτό σχοινί: Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι να μη θέσουν σε κίνδυνο την επιβίωση του παιδιού με τον καρκίνο, αλλά προσπαθούν επίσης να εξασφαλίσουν καλή υγεία στις επόμενες δεκαετίες.
«Θυμάμαι να κοιτάζω στο κρεβάτι με τη σκέψη:« Πρέπει να υπάρξει καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό », λέει ο Gregory Aune, παιδιατρικός ογκολόγος στο Κέντρο Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Σαν Αντόνιο, ο οποίος διευθύνει εργαστήριο που μελετά πώς οι χημειοθεραπείες βλάπτουν καρδιά. Ο Aune ήταν 16 ετών όταν διαγνώστηκε με λέμφωμα Hodgkin. Έχασε 30 κιλά κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Στα χρόνια που ακολούθησαν, αντιμετώπισε προβλήματα θυρεοειδούς και υποβλήθηκε σε τριπλή χειρουργική επέμβαση bypass καρδιάς στα 35 του. Παρά τη στειρότητα που προκαλείται από τη θεραπεία, έχει τώρα δύο ζευγάρια δίδυμα που γεννήθηκαν από σπέρμα που φύλαξε πριν από τη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία. Ο καρκίνος μου παρουσιάστηκε ως « περάστε από τη θεραπεία και αυτό θα τελειώσει και θα επιστρέψετε στο φυσιολογικό.» Αντίθετα, ο Aune λέει: “Η τροχιά της ζωής σας αλλάζει, αυτό είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να αλλάξουμε για την ογκολογία. “
Πώς η θεραπεία επηρεάζει τους αναπτυσσόμενους οργανισμούς
Η Kiri Ness συναντήθηκε για πρώτη φορά με επιζώντες καρκίνου παιδικής ηλικίας στο Νοσοκομείο Έρευνας Παιδιών του St. Jude στο Memphis, Tennessee, αφού ανέλαβε εργασία εκεί το 2006. Σαν φυσιοθεραπευτής και επιδημιολόγος, η Ness γνώριζε ότι περίπου το ένα τρίτο των επιζώντων ανέπτυξε δεύτερο καρκίνο κατά ηλικία 50, πιθανό λόγω βλάβης του DNA στα υγιή κύτταρα κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Σχεδόν το 10% είχε υπολειτουργικό θυρεοειδή. και περίπου το 15% είχε καρδιακή δυσλειτουργία. Τα παιδιά που υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση μυελού των οστών είχαν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της στειρότητας και της νεφρικής ανεπάρκειας.
Η Ness ήθελε να συναντήσει επιζώντες για να κατανοήσει καλύτερα αυτά τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Στο St. Jude παρακολουθεί αρκετές χιλιάδες επιζώντες. Η Ness έκπληκτη δηλώνει ότι «Μοιάζουν με ηλικιωμένους. Έχουν τσαλακωμένο δέρμα, βαδίζουν αργά, είναι αδύναμοι, έχουν χαρακτηριστικά πρότυπα βάδισης που κυρίως οι ηλικιωμένοι έχουν.»
Το εσωτερικό αντανακλούσε το εξωτερικό. Τα αποτελέσματα από καρδιακές δοκιμές αντοχής και εκτιμήσεις μυϊκής δύναμης ήταν «παρόμοια με εκείνα των ανθρώπων στη δεκαετία του ’70 και του ’80», λέει η Ness.
Η Ness άρχισε να ερευνά. Οι νεαροί έχασαν τη μυϊκή μάζα κατά τη θεραπεία του καρκίνου, μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, “φαίνεται ότι δεν ξαναγίνονται δυνατοί πάλι.” Χρόνια αργότερα, τα νευρικά τους συστήματα μπορεί να επιβραδυνθούν: Οι αντιδράσεις έγιναν πιο αργές και έχασαν τη γνωστική λειτουργία. Το 2013, η Ness και οι συνεργάτες της ανέφεραν ότι από το 1922 επιζώντες παιδιατρικού καρκίνου με μέσο όρο ηλικίας 33 ετών, περίπου το 10% χαρακτηρίστηκε ως ασθενής. Ένα άλλο 30% ήταν “prefrail”, με κάποια απώλεια αντοχής και μυϊκής μάζας. Οι αναλογίες αυτές εντοπίζονται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
Για τη Ness, οι ρίζες αυτής της ταχείας γήρανσης ξεκινούν με μια αλήθεια της θεραπείας του καρκίνου: Ενώ χημειοθεραπεία και ακτινοβολία σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα, βλάπτουν και πολλά υγιή κύτταρα. Τα κατεστραμμένα κύτταρα συχνά εισέρχονται στην γήρανση ως προστατευτικός μηχανισμός που τους επιτρέπει να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια. Από τα αποτελέσματα των μελετών για τη γήρανση των κυττάρων, η Ness θεωρεί ότι σε επιζώντες που νόσησαν από καρκίνο στην παιδική ηλικία, τα κύτταρα της γήρανσης «επικοινωνούν με άλλα κύτταρα γύρω τους», λέγοντας σε αυτά τα κύτταρα να γίνονται επίσης αδύναμα. Αυτά τα “ηλικιωμένα” κύτταρα εκπέμπουν επίσης μόρια που προκαλούν φλεγμονή χαμηλού βαθμού στο σώμα, η οποία συνδέεται με τη γήρανση σε υγιείς ανθρώπους.
Η Ness και οι συνεργάτες της μελετούν δείκτες βιολογικής γήρανσης π.χ μια πρωτεΐνη που ονομάζεται ρ16, είναι συνήθως μη ανιχνεύσιμη σε υγιείς νεαρούς ενήλικες. Αλλά οι ερευνητές το βρίσκουν στο αίμα κάποιων νεαρών επιζώντων – υποδηλώνοντας ότι τα κύτταρα τους μπορεί να ακολουθούν μια τροχιά παρόμοια με αυτή των πολύ μεγαλύτερων ηλικιών.
Ο Kristopher Sarosiek, βιολόγος καρκίνου στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Τ. Η. Chan στη Βοστόνη, διερευνά μια διαφορετική σχέση μεταξύ της βλάβης των κυττάρων κατά τη διάρκεια της θεραπείας και της διαρκούς ανικανότητας. Ως μεταδιδακτορική μελέτη, μελετούσε μια μορφή κυτταρικής αυτοκαταστροφής που ονομάζεται απόπτωση. Σε υγιείς ενήλικες, τα κύτταρα ήταν ανθεκτικά σε αυτό, ακόμα και όταν υπέστησαν βλάβη. Αλλά στους αναπτυσσόμενους ιστούς υγιών νεαρών ποντικών, ανακάλυψε: “Η οδός απόπτωσης είναι μεγάλη και απίστευτα δραστική”.
Ο λόγος? Τα νεαρά ποντίκια -και τα μικρά παιδιά- αναπτύσσονται και το σώμα τους πρέπει να εξαλείψει τυχόν νεοσύστατα κύτταρα που είναι δυσλειτουργικά. Η απόπτωση το επιτελεί. Οι αντικαρκινικές θεραπείες ενεργοποιούν την απόπτωση σε καρκινικά κύτταρα – αλλά και σε υγιείς αναπτυσσόμενους ιστούς, θέτοντας νέους ασθενείς με καρκίνο σε υψηλό κίνδυνο βλάβης των ιστών. Ο Sarosiek επισημαίνει ένα κλασικό παράδειγμα: ακτινοβολία στον εγκέφαλο. “Μπορείτε να δώσετε ακτινοθεραπεία σε πολύ υψηλά επίπεδα σε ενήλικες στον εγκέφαλο”, λέει, “και θα παρουσιάσουν ελαφρές νευρογνωστικές βλάβες. Αλλά εάν κάνετε το ίδιο σε ένα πολύ μικρό παιδί, μπορείτε να καταστρέψετε τις γνωστικές ικανότητές του”. Η Sarosiek προσπαθεί τώρα να καταλάβει, σε ένα μοντέλο ακτινοθεραπείας ποντικού, πώς η παιδιατρική θεραπεία του καρκίνου ενεργοποιεί την απόπτωση στους υγιείς ιστούς.
Ότι και αν το προκαλεί, η απώλεια υγιών κυττάρων κατά τη διάρκεια της θεραπείας μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις, όπως οι δεκαετίες εργασίας του Lipshultz έχουν δείξει για την καρδιά. Σε διάφορες μελέτες, διαπίστωσε ότι τα παιδιά που υποβάλλονται σε θεραπεία με μια δημοφιλή κατηγορία χημειοθεραπευτικών φαρμάκων που ονομάζονται ανθρακυκλίνες υποφέρουν από απώλεια καρδιακών μυϊκών κυττάρων που μπορεί αρχικά να προκαλέσουν λίγα ή καθόλου συμπτώματα. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η απώλεια μυών γίνεται πρόβλημα. Η καρδιά αναπτύσσεται τεντώνοντας τα υπάρχοντα μυϊκά κύτταρα και όχι με τη δημιουργία νέων. Μόλις τα παιδιά φτάσουν στην ενηλικίωση, “η μάζα της καρδιάς είναι ανεπαρκής για το μέγεθος του σώματος”, λέει ο Lipshultz. Έχει επίσης διαπιστώσει ότι ορισμένοι επιζώντες αντιμετωπίζουν μια αραίωση των τοίχων της καρδιάς τους ή μη αναστρέψιμη βλάβη στον καρδιακό μυ, στρεσάροντας περαιτέρω το όργανο.
Το πιο εντυπωσιακό, ωστόσο, είναι οι έντονες διαφορές στα αποτελέσματα. “Έχω κάποιους επιζώντες καρκίνου παιδικής ηλικίας 30 χρόνια έξω που έχουν απολύτως φυσιολογικές καρδιές”, λέει ο Lipshultz. “Έχω άλλους που έχασαν τη ζωή τους από τη θεραπεία ή χρειάζονται μια νέα καρδιά”.
Σχεδιάζοντας μια νέα πορεία για τους ασθενείς
Σήμερα στόχος είναι να χαράξουμε μια διαφορετική πορεία για την επόμενη γενιά επιζώντων καρκίνου – για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα καταλήξουν, χρόνια αργότερα, στη φροντίδα των γιατρών όπως ο Lipshultz. «Δεν πρόκειται να σταματήσουμε να θεραπεύουμε τον καρκίνο», λέει ο Bruce Carleton, κλινικός φαρμακολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ του Καναδά. Αλλά γνωρίζοντας ποια θεραπεία παιδιών είναι πιθανό να τα πλήξει σκληρότερα, θα μπορούσε να βοηθήσει τους γιατρούς να ελαχιστοποιήσουν τα αποτελέσματά της.
Στο νοσοκομείο του Carleton, η θεραπεία προκαλεί μόνιμη απώλεια ακοής στο 37% των παιδιών με καρκίνο – ένα αποτέλεσμα που αλλοιώνει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο ένα παιδί μπορεί να μιλήσει και να αντιλαμβάνεται και επικοινωνεί με τον κόσμο. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, στο Carleton ξεκίνησε ένα κυνήγι DNA για γονιδιακές παραλλαγές που μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν τον κίνδυνο απώλειας ακοής και καρδιακών προβλημάτων από τη χημειοθεραπεία. Για την απώλεια της ακοής, αναγνώρισε τρεις παραλλαγές και για καρδιακά προβλήματα βρήκε άλλα τρία. Το 2014, ως μέρος μελέτης, ο ίδιος και οι συνεργάτες του άρχισαν να προσφέρουν δοκιμές σε όλους τους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με καρκίνο στο Βρετανικό Νοσοκομείο Παίδων.
Φέτος, το Carleton επεκτείνει τη γονιδιακή δοκιμή σε εννέα ακόμη νοσοκομεία για παιδιά σε ολόκληρο τον Καναδά. Άλλες σημαντικές προσπάθειες προσδιορισμού αλληλουχίας γονιδίων βρίσκονται σε εξέλιξη. Ένας από τους ευρύτερους είναι μέσω της πρωτοποριακής μελέτης Childhood Cancer Survivor Study (CCSS), η οποία εγκαινιάστηκε το 1994 και περιλαμβάνει περισσότερους από 25.000 επιζώντες παιδικού καρκίνου που διαγνώστηκαν από το 1970 έως το 1999 στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Μέχρι το τέλος του έτους, η CCSS θα έχει αναλύσει το DNA που κωδικοποιεί πρωτεΐνη από περισσότερους από 8000 από αυτούς, λέει ο Greg Armstrong, παιδιατρικός νευρο-ογκολόγος στο St. Jude και επικεφαλής ερευνητής της CCSS.
Η αλλαγή ενός πρωτοκόλλου θεραπείας δεν είναι πάντοτε δυνατή. Πάνω από 4000 χιλιόμετρα από το Βανκούβερ, ένας συνεργάτης της ομάδας της British Columbia ζυγίζει άλλες χρήσεις των γενετικών αποτελεσμάτων. “Δεν πρόκειται να απαλλαγούμε από τις ανθρακυκλίνες” για όλους, λέει ο Jason Berman, παιδιατρικός ογκολόγος στο Πανεπιστήμιο Dalhousie στο Halifax, κοντά στην ανατολική άκρη του Καναδά, “αλλά ίσως θα έχουμε προστατευτικά φάρμακα” για να τα παραδώσουμε, ιδιαίτερα για ασθενείς γενετικά επιρρεπείς στις τοξικές επιδράσεις.
Ένα τέτοιο φάρμακο είναι ήδη διαθέσιμο: το dexrazoxane, το οποίο έχει εγκριθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για την ελαχιστοποίηση της καρδιακής βλάβης σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού και μερικές φορές προσφέρεται σε παιδιά που λαμβάνουν θεραπεία καρκίνου. Ο Lipshultz πρωτοστάτησε στη δοκιμή της δεξραζοξάνης με παιδιατρικούς ασθενείς τη δεκαετία του 1990. Τώρα, οι γιατροί μελετούν πόσο καλά το dexrazoxane επηρεάζει τα καρδιακά προβλήματα χρόνια μετά τη θεραπεία. Ο Lipshultz, ο παιδο- ογκολόγος στο Κέντρο Έρευνας Καρκίνου του Fred Hutchinson στο Σιάτλ της Ουάσιγκτον και άλλοι παρακολουθούν εκατοντάδες ενήλικες που έλαβαν δεξραζοξάνη κατά τις πρώτες δοκιμές.
Μερικοί ερευνητές αναρωτιούνται εάν η συνηθισμένη άσκηση μπορεί να προστατεύσει την καρδιά. Στο Πανεπιστήμιο του Τέξας MD Anderson Cancer Center στο Χιούστον, η παιδο- ογκολόγος Eugenie Kleinerman εξετάζει κατά πόσο βόλτες κατά τη διάρκεια της θεραπείας μπορούν να προστατεύσουν την καρδιακή λειτουργία σε νέους ανθρώπους με οστεοσάρκωμα (καρκίνος των οστών). Όπως και πολλοί στο πεδίο, έχει μια τραγική ιστορία που την έβαλε σε αυτό το μονοπάτι: η Kleinerman θεράπευσε μια νέα γυναίκα με σάρκωμα μόνο για να μάθει ότι είχε καταρρεύσει και πέθανε από μια εμφανή καρδιακή προσβολή σε ένα κολέγιο μπάσκετ του Μίτσιγκαν. Η Kleinerman δημιούργησε ένα μοντέλο ποντικού για θεραπεία οστεοσαρκώματος, στο οποίο τα ζώα υποφέρουν από καρδιακή βλάβη από το doxorubicin, ένα φάρμακο ανθρακυκλίνης. Παρόλο που παίρνουν δύο φορές την εβδομάδα χημειοφάρμακο, τοποθετούνται σε διάδρομο για ένα γρήγορο 45λεπτο περίπατο. Τα ηχοκαρδιογραφήματα και οι αυτοψίες αποκάλυψαν ότι αμέσως μετά τη χημειοθεραπεία και δύο μήνες αργότερα, οι ποντικοί που ασκούνταν είχαν καρδιές που δεν μπορούσαν να διαχωριστούν από εκείνους των ζώων που δεν είχαν πάρει χημειοθεραπεία, ανέφερε η Kleinerman τον Απρίλιο του 2018 στο Journal of Pediatric Hematology / Oncology.
Στα τέλη του περασμένου έτους ξεκίνησε μια πιλοτική μελέτη για να καθορίσει εάν ένα πρόγραμμα άσκησης είναι εφικτό για τους εφήβους και τους νέους ενηλίκους ασθενείς με οστεοσάρκωμα, οι οποίοι συχνά έχουν όγκους στα πόδια. Η Kleinerman λέει ότι ελπίζει να ξεκινήσει μια μεγαλύτερη δοκιμή για να ελέγξει εάν η στρατηγική αυτή μπορεί να κρατήσει την καρδιά υγιή.
Μερικοί παιδο- ογκολόγοι βλέπουν ένα πεδίο στην άκρη της αλλαγής. Τα εργαλεία τους – σε μεγάλο βαθμό από τη δεκαετία του 1980 και νωρίτερα, επειδή οι νέες θεραπείες σχεδιάζονται σχεδόν πάντα για ενήλικες – τελικά επεκτείνονται. Οι νέες στοχευμένες θεραπείες και οι ανοσοθεραπείες μπορεί να έχουν λιγότερα, και ασφαλώς διαφορετικά, μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Εν τω μεταξύ, οι κλινικές δοκιμές βοήθησαν να εντοπιστούν ασθενείς με χαμηλότερο κίνδυνο υποτροπής ή θανάτου. Αυτά τα παιδιά μπορεί μερικές φορές να ξεφύγουν από κάποια επικίνδυνη θεραπεία. Ακόμη και για το μυελλοβλάστωμα, μεταξύ των πιο επιθετικών καρκίνων εγκεφάλου της παιδικής ηλικίας , οι επιστήμονες δοκιμάζουν αν μια ομάδα χαμηλού κινδύνου μπορεί με ασφάλεια να μειώσει την ακτινοβολία. Το 2016, οι συνεργάτες του Armstrong και του CCSS ανέφεραν ότι το 12% των παιδιών που επιβίωσαν από καρκίνο στις αρχές της δεκαετίας του 1970 πέθαναν μέσα σε 15 χρόνια διάγνωσης, σε σύγκριση με το 6% που αντιμετωπίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 .
Πηγή: https://www.sciencemag.org/news/2019/03/treatments-childhood-cancer-can-devastate-lives-years-later-scientists-are-trying?fbclid=IwAR1wYfCDw3WjjCJTcDEMXa7urbBdF2o-aiyQ0G6DNNFkXJ-Kb9rSUxnLsPM (ελεύθερη μετάφραση)
