“Οικονομικά προβλήματα, απολύσεις, χωρισμοί, διαζύγια, ασθένειες, καβγάδες, στενοχώριες… Όλοι μας χρειάζεται -άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο- να παλέψουμε μαζί τους στη ζωή μας. Σε κάθε τέτοια μάχη θα μας βοηθήσουν πολλοί και πολλά, αλλά κυρίως το να έχουμε στο μυαλό μας ότι όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό που αντιμετωπίζουμε, κάποια στιγμή θα περάσει…”
Το θυμάμαι γραμμένο ανορθόγραφα -διά χειρός Μποστ-, ζωγραφισμένο σε ένα πιάτο που διακοσμούσε έναν από τους τοίχους στο σπίτι μας. Όταν ήμουν μικρότερη, μου φαινόταν μάλλον αστείο και κατά πάσα πιθανότητα χωρίς κανένα νόημα. Αργότερα έπιανα τον εαυτό μου να ανασύρει από τη μνήμη μου τη φράση αυτή κάθε φορά που τα πράγματα δυσκόλευαν: «Κι αυτό θα περάσει…». Πόση πολλή αλήθεια μπορεί να κρύβει μία μόνο φράση! Και πόση πολλή δύναμη και αισιοδοξία μπορεί να μας δώσει!
Μία φράση µάς κάνει να νιώθουµε καλύτερα;
Το να σκεφτόμαστε ότι κι αυτό -το δυσάρεστο- που ζούμε τώρα θα περάσει είναι μια καλή πρόταση, γιατί μας βοηθάει να οραματιστούμε το μέλλον. Να σκεφτούμε, δηλαδή, ως εξής: Ζω μια κατάσταση δύσκολη, τραυματική, επικίνδυνη, αλλά σε λίγο καιρό θα έχει τελειώσει. Όλα θα έχουν περάσει. Σε κάθε περίπτωση, ο χρόνος είναι ένας πολύ καλός γιατρός. Το να σκεφτούμε με αυτόν τον τρόπο δεν σημαίνει ότι αγνοούμε αυτό που μας συμβαίνει, αλλά ότι καταφέρνουμε να μαλακώσουμε λίγο το έντονο συναίσθημα που νιώθουμε. Έτσι, με τη βοήθεια του χρόνου που περνάει, σε κάποιες περιπτώσεις η κατάσταση αλλάζει, βελτιώνεται, και σε άλλες εμείς οι ίδιοι τη συνηθίζουμε, την αποδεχόμαστε, βρίσκουμε λύσεις για να τη βελτιώσουμε κ.λπ. Βέβαιο είναι ότι καθώς περνάει ο καιρός τόσο τα δυσάρεστα βιώματα όσο και τα αρνητικά συναισθήματα απαλύνονται και από την άλλη πλευρά ότι κι εμείς οι ίδιοι, καθώς μεγαλώνουμε, γινόμαστε πιο υπομονετικοί και στωικοί για να τα αντιμετωπίζουμε καλύτερα, λόγω του ότι ωριμάζουμε. Κάποια δυσάρεστα συναισθήματα και αντιξοότητες της ζωής συνηθίζονται εύκολα, ενώ κάποια άλλα πιο δύσκολα. Αυτό έχει να κάνει με τη φύση της κατάστασης, την προσωπικότητα του ατόμου και το δίκτυο υποστήριξής του. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι να μην πέσουμε στην παγίδα να καθόμαστε άπραγοι και να περιμένουμε να περάσει αυτό που μας απασχολεί. Ας πάρουμε για παράδειγμα την οικονομική κρίση. Το ότι κάποτε θα λάβει τέλος είναι βέβαιο – άλλωστε, αυτό μας δείχνει η Ιστορία και η εμπειρία του παρελθόντος. Το να καθόμαστε όμως και να περιμένουμε να περάσει ίσως δεν είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση. Πιθανώς θα ήταν σκόπιμο να κάνουμε και κάτι σε σχέση με τα οικονομικά μας, όπως για παράδειγμα να μειώσουμε τα έξοδά μας ή να προσπαθήσουμε να αυξήσουμε τα έσοδά μας. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες φορές, το να αφήνουμε τον χρόνο να κυλήσει παρατηρώντας απλώς τα πράγματα μπορεί να είναι από μόνο του ωφέλιμο. Γιατί; Επειδή ακόμα κι όταν ο χρόνος από μόνος του δεν είναι επαρκής γιατρός, είναι σίγουρα μια σημαντική παράμετρος για να νιώσουμε καλύτερα.
Κι η ασθένεια θα περάσει
Στην περίπτωση που κλονίζεται η υγεία μας, η αισιοδοξία και η πίστη ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί και το πρόβλημά μας θα αποτελέσει παρελθόν είναι σίγουρο ότι θα μας βοηθήσουν. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι δεν θα εναποθέσουμε όλες μας τις ελπίδες στα θαύματα, παραμελώντας την ενδεδειγμένη θεραπεία. Άλλωστε, σίγουρα το πρόβλημα θα περάσει με τη μορφή που το βιώνουμε σήμερα, αλλά το πώς θα εξελιχθεί τελικά είναι κάτι που διαφέρει κατά περίπτωση.
Κι ο χωρισµός θα περάσει
Όταν η σχέση μας διαλυθεί, αρχικά θα νιώσουμε λύπη, μοναξιά, ακόμα και απόρριψη. Σίγουρα, όμως, θα βοηθηθούμε αν σκεφτούμε το παρελθόν και το πώς έχουμε ξεπεράσει αντίστοιχες καταστάσεις, που σίγουρα μας έχουν συμβεί κάποια στιγμή στη ζωή μας, όπως και σε όλους τους ανθρώπους άλλωστε που έχουν ζήσει την απόρριψη ή/και το χωρισμό. Είναι χρήσιμο, δηλαδή, να ανατρέξουμε στις εμπειρίες μας και να θυμηθούμε ότι ο χωρισμός στην αρχή μας φαινόταν βουνό, αλλά αργότερα, καθώς αρχίσαμε να βγαίνουμε περισσότερο, να γνωρίζουμε νέους και ενδιαφέροντες ανθρώπους, να περνάμε καλά με τους φίλους μας, ο πόνος μειώθηκε, σιγά-σιγά ξεχάσαμε και τελικά νιώσαμε πολύ καλύτερα. Σίγουρα θα βοηθηθούμε αν σκεφτούμε ως εξής: «Το ξεπέρασα στο παρελθόν, άρα μπορώ να το ξεπεράσω και τώρα».
Πώς να στηρίξουµε τους άλλους
Όταν θέλουμε να στηρίξουμε έναν δικό μας άνθρωπο σε μια δύσκολη στιγμή του και να του θυμίσουμε ότι «κι αυτό θα περάσει», δεν θα βοηθήσει να τον κρίνουμε λέγοντάς του για παράδειγμα «κοίτα τα χειρότερα» ή «είσαι πολύ καιρό στενοχωρημένος». Αυτό που βοηθά είναι να τον στηρίξουμε, να τον ακούσουμε και να τον παροτρύνουμε να μιλήσει και να εκτονωθεί ή να τον προτρέψουμε να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου ειδικού, αν βλέπουμε ότι το πένθος κρατάει πάρα πολύ και η κατάσταση δεν βελτιώνεται. Από την άλλη, ίσως χρειάζεται να προσπαθήσουμε να προσφέρουμε κάποιες λύσεις για πρακτικά ζητήματα, όπως π.χ. να προτείνουμε μία οικιακή βοηθό στον άνδρα που, έχοντας χάσει τη γυναίκα του, δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις καθημερινές δουλειές του νοικοκυριού του. Ή να τον βοηθήσουμε -όταν το έχει αποφασίσει ώριμα και όχι με θυμό- να αποχωριστεί τα πράγματα του ανθρώπου που έφυγε και να κρατήσει κάποια λίγα αναμνηστικά.
Ακόµα κι η απώλεια θα περάσει
Όπως συμβαίνει και με όλες τις στενοχώριες, έτσι και αυτή που προέρχεται από τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου όσο περνάει ο καιρός μειώνεται. Άλλωστε, όλα τα συναισθήματα ξεθυμαίνουν με το χρόνο, αφού εξοικειωνόμαστε τόσο με τις καταστάσεις όσο και μαζί τους. Έτσι και στο πένθος τα δυσάρεστα συναισθήματα αμβλύνονται, γιατί σιγά-σιγά αποδεχόμαστε το γεγονός που δεν μπορεί να αλλάξει. Πολύς λόγος έχει κατά καιρούς γίνει για τα στάδια του πένθους, που είναι η άρνηση, ο θυμός, η διαπραγμάτευση, η θλίψη και τέλος η αποδοχή. Δεν είναι απαραίτητο όμως ότι θα περάσει κανείς ούτε από όλα ούτε και σίγουρα με αυτή τη σειρά. Το σημαντικότερο είναι πάντως να καταλήξει τελικά στην αποδοχή. Αν δεν καταφέρει να συμβιβαστεί με τα νέα δεδομένα, τότε χρειάζεται να αναζητήσει θεραπεία (μπορεί να έχει δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα, π.χ. μετατραυματική διαταραχή ή κατάθλιψη). Τα στάδια αυτά θεωρητικά κρατάνε περίπου 2 χρόνια και μετά το πέρας τους το πένθος έχει ολοκληρωθεί και το άτομο έχει επανέλθει στη λειτουργική του καθημερινότητα (δουλεύει, βγαίνει από το σπίτι, ενδιαφέρεται για την κοινωνική του ζωή κ.λπ.). Μπορεί κάποιος βέβαια να χρειαστεί λιγότερο ή περισσότερο καιρό. Όλα έχουν να κάνουν και με τις συνθήκες. Δηλαδή, είναι πιθανό να έχουν περάσει 2 χρόνια και κάποιος να συνεχίζει να πενθεί, αλλά αυτό να είναι μια φυσιολογική -ακόμα- διαδικασία. Είναι, άλλωστε, πολύ δύσκολο να μπουν καλούπια, καθώς το πένθος και η βαρύτητά του έχουν να κάνουν και με το ποιο πρόσωπο έχασε κάποιος. Επιπλέον, πολλές φορές στην απώλεια ενός προσώπου, είτε πρόκειται για θάνατο είτε για χωρισμό, μπορεί να υπάρχουν και αντικειμενικές δυσκολίες που να δυσχεραίνουν την κατάσταση και να μην αφήνουν το άτομο που υποφέρει να βγει από το πένθος και να νιώσει καλύτερα. Για παράδειγμα, ένας άνδρας που στα 70 του χρόνια χάνει την επί 40 έτη σύντροφό του, εκτός από τη στενοχώρια και την απώλεια έχει να αντιμετωπίσει και την άγνωστη πιθανώς γι’ αυτόν καθημερινότητα στο σπίτι, όπως π.χ. το μαγείρεμα, τα ψώνια, το καθάρισμα, το πλύσιμο…
Κι αν η στενοχώρια ξεπεραστεί πολύ γρήγορα;
Υπάρχουν πράγματι κάποιοι άνθρωποι που μας φαίνονται ότι δεν βιώνουν τη στενοχώρια, την απώλεια, τον χωρισμό… Άραγε κρύβεται κάποιο πρόβλημα; Η απάντηση των ειδικών είναι ότι εξαρτάται από το γιατί δεν βιώνουν αυτές τις δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. Μήπως επειδή βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της άρνησης και δεν πιστεύουν ότι έχει συμβεί αυτό που θα τους στενοχωρούσε; Σε αυτή την περίπτωση, χρειάζεται να τους βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσουν τι συνέβη και στη συνέχεια να εκφράσουν τα όσα νιώθουν. Μήπως, ακόμη, είναι απλώς κλειστοί άνθρωποι και δεν μπορούν να εμπιστευτούν στους άλλους τα όσα αισθάνονται; Σε αυτή την περίπτωση, θα χρειαστεί να τους στηρίξουμε και να προσπαθήσουμε να τους βοηθήσουμε να εκφραστούν, γιατί δεν είναι απίθανο αυτοί οι άνθρωποι που δεν είναι τόσο ανοιχτοί να εμφανίσουν τελικά κατάθλιψη λόγω αυτών που νιώθουν και δεν μπορούν να μοιραστούν με τους άλλους. Μήπως όμως από την άλλη πλευρά η στενοχώρια γι’ αυτούς δεν ήταν τόσο μεγάλη; Για παράδειγμα, επειδή χώρισαν με κάποιον για τον οποίο δεν έτρεφαν τελικά αισθήματα, οπότε και η διακοπή της σχέσης δεν τους στοίχισε όπως θα φανταζόμασταν; Ας μην ξεχνάμε βέβαια και την περίπτωση των ανθρώπων που ναι μεν στενοχωριούνται, αλλά είναι από τη φύση τους αισιόδοξοι, σκέφτονται θετικά και παλεύουν με τις δυσκολίες χωρίς να χάνουν την καλή τους διάθεση και την όρεξή τους για ζωή.
Άννα Δάλλα www.vita.gr
