γράφει η Πέπη Λαγωνίκα
Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που δεν μπορούν καν να πουν τη λέξη. Και δεν είναι λίγοι. Είναι αυτοί που θα κρυφτούν αν νοσήσεις εσύ ή δικός σου άνθρωπος. Θα κρυφτούν πίσω από μισόλογα και σιωπές, θα μιλήσουν για οτιδήποτε εκτός απ΄αυτό, δεν θα σε ρωτήσουν καν πώς πας, θα πετάξουν που και που «κουράγιο» με κακομοιριά που προσβάλλει. Είναι αυτοί που θα εξαφανιστούν σαν να μην υπήρξαν ποτέ, κι ας μιλάτε ακόμα. Είναι και αυτοί που θα πουν “έχασε τη μάχη”, “τον νίκησε ο καρκίνος”, “είχε την επάρατο” λες και τους πατάς το κουμπί. Λες και δεν υπάρχει άλλος τρόπος έκφρασης. Αν πεθάνεις από καρκίνο είσαι “χαμένος”, αν τη σκαπουλάρεις για όσα χρόνια είναι, είσαι “νικητής”.
Αν ο καρκίνος είναι μπαλόνι, αυτοί φροντίζουν με τις προκαταλήψεις τους, τις οποίες ουδέποτε φρόντισαν να αντιμετωπίσουν, να το φουσκώνουν μέχρι να σκάσει στα μούτρα όλων. Δεν είχαμε αρκετά θέματα να αντιμετωπίσουμε, έχουμε και τους “ζω στο 1950”. Κι όλα αυτά ενώ εσύ τρέχεις να τακτοποιήσεις τη χαρτούρα και τη ζωή σου ανάμεσα στα 20ημερα της χημειοθεραπείας, τα ιατρικά συμβούλια, τις τρίμηνες εξετάσεις, τα πέρα δώθε στα φαρμακεία, στους γιατρούς, στις επιτροπές. Θυμώνω. Περιμένω περισσότερα απ΄τους ανθρώπους. Πιστεύω στον άνθρωπο. Γι΄αυτό, καλέ μου άνθρωπε, πες το:
Κ Α Ρ Κ Ι Ν Ο Σ
Πες το
Δεν θα σε φάει
Μπορεί, βέβαια
Ποιός ξέρει από τί θα πάει;
***
Κάθε εποχή έχει και τις αρρώστιες-μύθους της. Κάποτε η φυματίωση ήταν η αρρώστια των ανώτερων ανθρώπων και των ευγενών. Μόνο η κρεμ ντε λα κρεμ του ρομαντισμού άξιζε να νοσήσει. Ο φθισικός θεωρείτο ευγενής όχι μόνο εκ θέσεως, αλλά πια κι εκ φύσεως. Όλο χάρη, άνθρωπος της λεπτότητας, του ερωτισμού και της σεξουαλικότητας ο μελλοθάνατος μετουσιωνόταν σε αντικείμενο πόθου. Η ερωμένη της Γεωργίας Σανδ όταν νόσησε μετετράπη σε “δύστυχο μελαγχολικό άγγελο” για τον ερωτευμένο Σοπέν. Ο Λόρδος Βύρων, από το Γενικό Νοσοκομείο Κεφαλλονιάς στο Αργοστόλι έγραφε “Θα ήθελα να πεθάνω από φυματίωση γιατί τότε όλες οι γυναίκες θα’λεγαν: κοίτα αυτό το φτωχό Βύρωνα πόσο ενδιαφέρον τύπος φαίνεται ενώ πεθαίνει!!!”. Το ωχρό πρόσωπο -σήμα κατατεθέν της νόσου- έγινε σύμβολο ομορφιάς. Καταναλώθηκε πολλή πούδρα από τις κομψευόμενες δεσποινίδες της εποχής για να μετατρέψουν το ροδομάγουλον της εμφάνισής τους σε σταχτί. Εν ολίγοις, αν σου έκανε ο Κύριος τη χάρη, τότε θα έφευγες από φυματίωση, τη Μεγάλη Λευκή Πληγή.
Από την άλλη, η Μεγάλη Μαύρη Πληγή, η πανώλη ήταν η κατάρα που έσερναν οι καταραμένοι αυτού του κόσμου: οι αμαρτωλοί. Εμφανιζόταν ως ο Μαύρος Θάνατος καβάλα στ΄άλογό του, ως ο Μαύρος Γίγαντας που ξεπρόβαλε στην κοιλάδα κι ως ο Μαύρος Κομήτης που πολλοί διαρρήγνυαν τα ιμάτια τους πως, ναι, τον είδα να σκίζει τον ουρανό στα δυο και να πέφτει στο χωριό. Αυτές κι άλλες πολλές, πάρα πολλές ιστορίες ακούγονταν τότε. Ο μύθος γύρω απ΄την ασθένεια γιγαντωμένος στο μεσαιωνικό μυαλό προκάλεσε υστερία: βία, μίσος, ακολασία, γενικευμένη εγκληματικότητα, πληθωρισμό και, γενικώς, κατάρρευση της κοινωνίας. Η μόνη που βγήκε κερδισμένη απ΄τον Λοιμό, ήταν η Εκκλησία που αύξησε τον πλούτο της μέσω των κληροδοτημάτων, διεκδικώντας περιουσίες αποθανόντων και, φυσικά μέσω των αυξημένων χρεώσεων για υπηρεσίες που μόνο αυτή είχε την (αυτο) εξουσιοδοσία να παρέχει, όπως η ταφή. Πάντα μες στα πράγματα η Εκκλησία.
Πόσο διαφορετικά θα ακουγόταν η διάγνωση αν η αφήγηση γύρω απ΄τον καρκίνο δεν ήταν της απόλυτης τρομοκρατίας. Παίζει ρόλο το αμπαλάζ. Ακόμα και σε περιπτώσεις που η ίαση είναι στο τσεπάκι σου, η ελληνική κοινωνία σε αντιμετωπίζει ως dead man walking. Ακόμα και οι γιατροί δεν ξέρουν πώς να ανακοινώσουν τα νέα. Τους βλέπεις να μασούν τα λόγια τους, να σε τραβάνε -εσένα τον συνοδό- πίσω απ΄την πόρτα (!) για να σου πουν όλο άγχος πως “εεε, κοιτάξτε, εεε, ναι, δεν είναι καλά τα πράγματα, η βιοψία, εεε, πρέπει να γίνει σταδιοποίηση, εεεε, η ποιότητα ζωής, εεε, τώρα έχουν βγει νέα φάρμακα, εεε”. Ούτε ένας γιατρός δεν επιτρέπεται να μιλάει έτσι. Ούτε ένας.
Περιμένω περισσότερα. I expect more of you, που λένε.
Κ Α Ρ Κ Ι Ν Ο Σ
Βρισκόμαστε στο 2016.
Στο μέλλον.
Και μιλάτε λες τα λέμε στη ρούγα.
Κανείς δεν έχασε τη μάχη με τον καρκίνο.
Κανείς δεν την κέρδισε, επίσης.
Μιλάτε λες και πρόκειται για ποδοσφαιρικό ματς.
Η βαλίτσα με την αφήγηση που καλύπτει τον καρκίνο πάει και παραπέρα. Παράδειγμα, η περίφημη “καρκινική προσωπικότητα” για την οποία μιλούν διάφοροι ψευδο-ειδικοί. Κι υπάρχουν άνθρωποι που τους ακούν. Και πονάνε μέσα τους, γιατί “αν δεν ήταν ο Χ. τέτοιος άνθρωπος, θα ζούσε σήμερα”. Ο πόνος αυτός δεν περιγράφεται, ούτε αντέχεται. Όποιος ξεστομίζει ασυναρτησίες βουτηγμένες στο victim blaming, ασκεί χυδαία ψυχολογική βία, όποιες κι αν είναι οι προθέσεις του. Το ίδιο ισχύει και για όσους κατηγορούν τους γύρω για την νόσο του αγαπημένου τους: “Να, η κόρη του φταίει, του ΄βγαλε τον καρκίνο μ΄αυτά που έκανε”. Στην καθομιλουμένη αν θέλουμε να δώσουμε έμφαση λέμε μού ΄βγαλες τον καρκίνο. “Να βγάλει τον καρκίνο”, “να ψοφήσει από καρκίνο”, “να καρκινιάσει” φωνάζουν διάφοροι αχαρακτήριστοι στα σόσιαλ όταν θέλουν να βγάλουν τη χολή τους ή/και τα μισθά τους. Ο καρκίνος, πέρα απ΄το πιο ευαίσθητο ζώδιο του κύκλου, είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να σου τύχει. Έτσι λέει η αφήγηση. Αυτήν αναπαράγετε άκριτα φορά που κάνετε like σε άρθρα που παίζουν με τον πόνο σας φωνάζοντας:
ΕΧΕΙ ΒΡΕΘΕΙ ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΤΟ ΛΕΝΕ!!!! ΔΙΑΔΩΣΤΕ!!!!!
Και δώστου τα ροζ βραχολιάκια. Τα μπλουζάκια. Τα καπελάκια. Οι μαραθώνιοι για τους “νικητές” με τα banner των χορηγών να πετάγονται σαν μανιτάρια. Δώστου εκστρατείες “ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης”, για τις οποίες δεν θέλω να προβώ σε χαρακτηρισμούς. Χάρη στις προκαταλήψεις, στην αφήγηση του καρκίνου ως την πιο τρομερή όλων των ασθενειών, άνθισε η βιομηχανία του ροζ. Όχι του πορνό, αν και σε χυδαιότητα την πάει μία κόντρα. Μιλάω για το πανηγύρι γύρω απ΄τον καρκίνο του μαστού. Κάνουν σαν να μην υπάρχουν άλλα είδη καρκίνου. Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου δεν βλέπω μπλουζάκια. Για τον καρκίνο του παγκρέατος κανένα καπελάκι; Ο καρκίνος των οστών στην απ΄έξω; Το γλοιοβλάστωμα δεν ακούγεται ωραίο, ούτε μπορείς να το εξωραΐσεις, όπως το γυναικείο στήθος. Σεξισμός και στον καρκίνο. Διαλέγουμε αυτό που πουλάει για να πουλήσουμε.
Κι απ΄όλες αυτές τις καμπάνιες πόσα χρήματα καταλήγουν στην έρευνα; Πόσοι ενημερώθηκαν και ευαισθητοποίηθηκαν και τί σημαίνει ακριβώς αυτό; Μετρήσιμα αποτελέσματα υπάρχουν ή κάνουμε το event και μην τον είδατε τον Παναή; Για την κολονοσκόπηση θα μιλήσει κανείς ή είναι λιγάκι μπλιάχ και δεν πουλάει; Θα είχε πλάκα να γινόταν μια έρευνα στην Ελλάδα από ανεξάρτητο φορέα, όπως γίνεται έξω με αποτέλεσμα να τρίζουν τα κόκαλα των αλλοδαπών αποθανόντων. Θα έπρεπε να ντρέπονται όσοι εμπλέκονται, ζουν και αναδυκνείονται κοινωνικά από τη βιομηχανία του ροζ. Άποψή μου και δεν λυπάμαι αν θίγει κάποιον. Ο ασθενής -για εμένα- βιώνει μία από τις ύψιστες περιόδους της ζωής του. Όποιος πουλάει βραχιολάκια -που όλοι ξέρουμε πώς και από ποιούς κατασκευάζονται- να τοποθετήσει την επιχειρηματική ιδέα του αλλού.
Περιμένω περισσότερα απ΄τους ανθρώπους και από την κοινωνία. Κι αν γράφω θυμωμένα, δεν κακίζω κανέναν (εκτός απ΄τους εκμεταλλευτές από πάνω). Αλλά, σκεφτείτε πώς νιώθει κάποιος που υποψιάζεται πως έχει καρκίνο και απ΄το φόβο του δεν πάει στον γιατρό, γιατί υπάρχουν κι αυτά. Το ταμπού θα είναι αυτό που θα τον νικήσει, όχι ο καρκίνος. Και αυτή είναι η σημαντικότερη επίπτωση του πώς βλέπουμε τον καρκίνο. Απ΄τη ντροπή μου χάνω τη ζωή μου, δεν λέμε;
Κ Α Ρ Κ Ι Ν Ο Σ Άλλη μία νόσος ανάμεσα στις πολλές. Άλλος ένας τρόπος να κάνουμε χώρο στους επόμενους. Άλλος ένας λόγος να αγαπήσουμε σαν τρελοί, να ζήσουμε ως αθάνατοι, να νιώσουμε τη στιγμή, να μιλήσουμε με μεγάλες, ωραίες λέξεις, να υπάρχουμε στο τώρα όσο πιο πολύ μπορούμε. Ο καθένας όσο μπορεί και όπως μπορεί.
Μπορούμε να έχουμε καρκίνο χωρίς νικητές και ηττημένους; Πιστεύω, ναι. Ας αρχίσουμε απ΄τον τρόπο που εκφραζόμαστε, νομίζω ότι είναι μια καλή αρχή και θα ωφελήσει πάρα πολύ, όλους. Υπάρχει οικογένεια και άνθρωπος που να μην έχει πονέσει από αρρώστια; Γιατί να πονάμε πιο πολύ όταν η ασθένεια είναι ο καρκίνος;
Αφιερωμένο στους δικούς μας ανθρώπους που θυμόμαστε και στους δικούς μας ανθρώπους που είναι εδώ. Στους αγαπημένους, τους γνωστούς κι αυτούς που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ. Και στα παιδιά. Πρώτα απ΄όλα, στα παιδιά.
