γράφει η Βιβή Λιόπετα, Κοινωνική Λειτουργός στην ΑμΚΕ ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ
Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία σήμερα, και νομίζω πώς είναι μια καλή ευκαιρία να μοιραστώ μαζί σας σκέψεις και εμπειρίες μου για αυτά τα όμορφα πλάσματα με τις πολύχρωμες ψυχές. Πριν δύο χρόνια μου δόθηκε η δυνατότητα να ασκήσω την εργαστηριακή μου πρακτική άσκηση σε ένα Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Ατόμων με Αναπηρία. Ενθουσιασμένη και ανυπόμονη, καθότι ήταν η πρώτη μου επαγγελματική εμπειρία ως εν δυνάμει κοινωνική λειτουργός, τότε.
Δε θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μέρα στο Κέντρο, δε θα ξεχάσω τί ένιωσα. Η πρώτη μου γνωριμία ήταν με το Βασίλη, 35 ετών, βαριά εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα. Ένιωσα ανήμπορη μπροστά του όταν προσπάθησε να με υποδεχτεί αγκαλιάζοντας με. Μετά με αγκάλιασε ο Αντρέας με αυτισμό, η Κατερίνα με νοητική υστέρηση, ο Λεωνίδας και η Μαίρη με σύνδρομο Down. Ποτέ μου δεν είχα λάβει τόσο ζεστές αγκαλιές, αγκαλιές δίχως δεύτερη σκέψη από ανθρώπους που γνώριζα πρώτη μου φορά. Περάσαμε μαζί μία ολόκληρη, δημιουργική και γεμάτη ανάμεικτα συναισθήματα χρονιά. Θεατρικές παραστάσεις, βιωματικές δραστηριότητες, πολύωρες κουβέντες, ψυχοκοινωνική υποστήριξη και άλλα πολλά. Στην αρχή, για να είμαι ειλικρινής, δυσκολεύτηκα αρκετά, φοβόμουν μην πω ή κάνω κάτι «λάθος». Ωστόσο, δεν άργησα να προσαρμοστώ, αφού τα ίδια τα παιδιά με έκαναν δική τους.
Εδώ να σας πω ότι όλοι όσοι φιλοξενούνταν στο Κέντρο ήταν κατά κύριο λόγο άνω των 30, με μεγαλύτερο τον κο Λεωνίδα, ετών 63, ο οποίος κάθε πρωί μου ζητούσε να χορέψουμε βαλς, και εγώ δεχόμουν, ήταν καταπληκτικός χορευτής, ελπίζω να είναι και τώρα. Για μένα λοιπόν όλοι αυτοί ήταν παιδιά γιατί είχαν αγνές ψυχές, ειλικρινές βλέμμα και αληθινά χαμόγελα. Μοιραζόντουσαν μαζί μου πολλές σκέψεις τους. Κυρίως με ρωτούσαν αν είναι κακοί άνθρωποι επειδή είναι ανάπηροι, ενώ άλλες φορές αναρωτιόντουσαν αν θα βρουν τον έρωτα της ζωής τους.
Αυτά τα παιδιά βίωναν καθημερινά τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η στάση της ευρύτερης κοινωνίας απέναντι στα άτομα με αναπηρίες είναι μάλλον αρνητική ή επιφυλακτική. Είναι ίσως μια στάση συγκατάβασης και ανοχής, ενίοτε και ενοχής. Στο υπόβαθρο της συμπεριφοράς αυτής συνωθούνται δυναμικά προλήψεις, δεισιδαιμονίες, παράλογοι και συνωμοτικοί φόβοι που προξενεί η θέα του παράδοξου, της εκτροπής από το φυσιολογικό, του ακατανόητου, που πρέπει ίσως «να εξορκίσουμε». Κάθε δυνατότητα ενός ανθρώπου είναι η συνάρτηση της σχέσης διαφοράς της με κάποιον άλλον συνάνθρωπό του.
Γιατί στην περίπτωση της διαφοράς που δημιουργείται από μια αναπηρία, θα πρέπει αυτή να αποβαίνει σε αισθητική και κοινωνική διάκριση; Μήπως αυτή η αντίληψη εκφράζει την αδυναμία της κοινωνίας να δεχθεί την αναπηρία σαν μια σχετική διαφορά;
Αναπηρία, λοιπόν, μήπως δεν είναι η διαφορά στις δυνατότητες που υπάρχει ανάμεσα στα φυσιολογικά και μη φυσιολογικά άτομα, αλλά η «ανάπηρη» στάση ζωής που στηρίζεται στη συνάρτηση και διατήρηση παλαιών προτύπων. Η γνώση πολλές φορές αποκτάται πιο γρήγορα από την αλλαγή συμπεριφοράς, νοοτροπίας και στάσης απέναντι στα άτομα με αναπηρία. Όσον αφορά όμως στην περίπτωση της αντιμετώπισης αυτών των ατόμων, τις περισσότερες φορές δεν υπολογίζονται σαν ίσα ή σαν αντίπαλα, αλλά επιστρατεύονται αμέσως οι μηχανισμοί του οίκτου, της συμπόνιας, της απομάκρυνσης.
Η μεγαλύτερη ανάγκη του ατόμου με αναπηρία είναι να ζει με την ατομική, ειδική του ιδιαιτερότητα ισότιμα ως μέλος της κοινωνίας, ξεπερνώντας την «ψυχοκοινωνική κρίση» του, που οφείλεται σε κοινωνικούς λόγους. Πολλές φορές ο οίκτος και η συμπόνια που νιώθει το φυσιολογικό άτομο κάνει πιο έντονη την υπόνοια του ατόμου με αναπηρία ότι δεν ανήκει στον «κύκλο» τους και ότι δεν είναι ίδιος με αυτούς επειδή είναι διαφορετικός. Σπάνια, δίνεται η ευκαιρία στα άτομα αυτά να μεταδώσουν στους άλλους τα αισθήματα τους και η ενδεχόμενη απώθηση και απόρριψη τους έχουν ως αποτέλεσμα την καταπίεση των προσωπικών τους συναισθημάτων από τους ίδιους. Αυτό το γεγονός μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία του ατόμου με αναπηρία και να εκδηλώσει μια συμπεριφορά άρνησης επικοινωνίας όπου συνοδεύεται πολλές φορές με επιθετική ή καταθλιπτική κατάσταση.
Τα άτομα με αναπηρίες καταβάλλουν προσπάθειες να αναιρέσουν τους κοινωνικούς φραγμούς που αποτελούν εμπόδιο στο δρόμο της συμμετοχής τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι, μετέχοντας όσο μπορούν ενεργητικά και δραστήρια σε όλους τους τομείς της ζωής, κατορθώνοντας με αγώνες να διεκδικήσουν αναφαίρετα δικαιώματα όπως στη μόρφωση, στη ζωή, στην εργασία. Έτσι παίρνουν στα χέρια τους τις τύχες τους και έχοντας σαν στόχο τη διεκδίκηση της αξιοπρέπειας τους, συμβάλλουν καθοριστικά στη συγκρότηση μιας ορθής υποδομής του καθένα από αυτούς, που τους οδηγεί σε επίπεδα τέτοια ώστε να μην αφήνουν σε κανέναν περιθώριο να τους αποκλείει, όρος απαραίτητος για την πορεία τους στη ζωή και την κοινωνία. Τα άτομα με αναπηρίες πρέπει να είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας.
Βασίλη, Κατερίνα, Αντρέα, Λεωνίδα και Μαίρη μου λείπετε, ελπίζω να είστε καλά και να ομορφαίνετε τον κόσμο!
