γράφει η Σοφία Γουβιώτου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Η ψυχική ανθεκτικότητα ως έμφυτο χαρακτηριστικό , σχετίζεται με την δυνατότητα του εγκεφάλου να ρυθμίζει το στρες και να προσαρμόζεται σε συνθήκες και γεγονότα που καλείται να αντιμετωπίσει το άτομο στη ζωή του, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός όταν πρόκειται για παιδική ασθένεια και ειδικά όταν αναφερόμαστε σε παιδικό καρκίνο ή σπάνιες παθήσεις. Τότε , η ύπαρξη της λειτουργεί προστατευτικά καθώς δίνει τη δυνατότητα στο παιδί και στην οικογένεια του να διαχειριστούν το άγχος ,τις επώδυνες σκέψεις και τις προκλήσεις και αλλαγές που επιφέρει η ασθένεια.
Παρά το βιολογικό της υπόβαθρο , η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί και είναι απαραίτητο να καλλιεργηθεί ως δεξιότητα , γιατί διευκολύνει στην καλύτερη ψυχολογική προσαρμογή , θέτει υπό έλεγχο το άγχος και τα έντονα συναισθήματα , βοηθά το άτομο να συνεργαστεί καλύτερα με το ιατρικό προσωπικό, ενώ δίνει την αίσθηση ελέγχου.
Σε αυτό το πλαίσιο , οι θεραπευτικές επεμβάσεις από τη μεριά των ειδικών ψυχικής υγείας αποσκοπούν:
να φέρουν στην επιφάνεια τις αρνητικές σκέψεις που συνδέονται με τα νέα δεδομένα. Ο στόχος είναι να αποδυναμωθούν μέσα από επεξεργασία και να αντικατασταθούν από λειτουργικότερες και ενδυναμωτικές αντιλήψεις και αντιδράσεις. Σε αυτό βοηθά η προσεκτική , ενεργητική ακρόαση του παιδιού ή τεχνικές όπως το παιχνίδι και το παραμύθι και η αναπλαισίωση ώστε το παιδί να νιώσει καλύτερα
να εντοπιστούν τα συνοδά δυσφορικά και έντονα συναισθήματα που προκαλούνται στην ανακοίνωση της διάγνωσης και μετέπειτα στην πορεία της θεραπείας και των ιατρικών πράξεων. Η κατανόηση των συναισθημάτων αυτών ως φυσιολογικό μέρος της βιωμένης εμπειρίας απενεχοποιεί και σταδιακά δίνει τη δυνατότητα πιο ψύχραιμης οπτικής. Το παιδί ενθαρρύνεται μέσα από ζωγραφιές , παιχνίδι ή ημερολόγια να εκδηλώσει το άγχος, το θυμό , το φόβο του
να ενδυναμώσουν και να προσφέρουν μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα , μέσα από την αναγνώριση και αξιοποίηση των εσωτερικών πηγών δύναμης που αναφέρονται στις ικανότητες και δεξιότητες του παιδιού . Επιδιώκεται να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση του , ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τη δυσάρεστη κατάσταση με περισσότερο θάρρος.
να μάθει το παιδί να επικεντρώνεται στην παρούσα στιγμή προκειμένου να περιοριστεί η ανησυχία για το τι θα γίνει στο μέλλον , με τη χρήση τεχνικών χαλάρωσης, αναπνοής
να συνδεθεί το παιδί με φίλους , οικογένεια και άλλα παιδιά που μπορεί να βιώνουν παρόμοιες εμπειρίες και δύναται να λειτουργήσουν υποστηρικτικά , ώστε να αποφευχθούν η εσωστρέφεια και η ντροπή που μπορεί να νιώθει. Το υποστηρικτικό δίκτυο βοηθά στη μείωση της αίσθησης αδυναμίας , μοναξιάς και ευαλωτότητας .
να παρέχουν απαντήσεις σε απορίες και να δίνουν πληροφορίες σχετικά με την ασθένεια , όταν αυτό είναι εφικτό
να ενσταλάξουν ελπίδα και να ενισχύσουν τη θετική στάση και αισιοδοξία απέναντι στη δυσκολία , φωτίζοντας τρόπους που έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει και ξεπεράσει κι άλλες δυσκολίες στη ζωή του .
Αντίστοιχες παρεμβάσεις μπορεί να γίνουν και στην οικογένεια . Όλα τα μέλη της επηρεάζονται και πλήττονται στο άκουσμα ενός τέτοιου νέου. Η αίσθηση απουσίας ελέγχου γίνεται ιδιαίτερα έντονη , ενώ τα έντονα συναισθήματα κατακλύζουν γονείς και αδέλφια. Συχνά δε, πυροδοτούν εκρήξεις θυμού , φόβου, αγωνίας και απομόνωσης για το τι θα συμβεί . Η καθημερινότητα πλέον βιώνεται διαφορετικά και τα καταστροφικά πολλές φορές σενάρια κυριαρχούν στην σκέψη.
Η εκπαίδευση της οικογένειας σε τεχνικές που θα ενδυναμώσουν και θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση τέτοιου είδους καταστάσεων , αλλά και οι ομάδες υποστήριξης γονέων προσφέρουν το ασφαλές πλαίσιο έκθεσης κοινών εμπειριών και απαλύνουν το αίσθημα μοναξιάς . Έτσι ο νους και το σώμα εκπαιδεύονται σε λειτουργικότερες αποκρίσεις και αντιδράσεις.
Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται, για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας, δίνουν το χώρο και το χρόνο σε όλη την οικογένεια, να αναγνωρίσουν και επεξεργαστούν τα νέα δεδομένα.
Εν τέλει να οικοδομήσουν το ψυχικό σθένος που χρειάζεται για να προσαρμοστούν και διαχειριστούν τις συναισθηματικές και ψυχικές συγκρούσεις που βιώνονται.
