Συνέντευξη στη Φλώρα Κασσαβέτη*
Μπορεί να εύχεσαι ή να πιστεύεις ότι δεν θα συμβεί ποτέ στο παιδί σου. Μπορεί να μην αντέχεις να ακούσεις την πονεμένη ιστορία του φίλου, συγγενή ή γνωστού που το παιδί του πάσχει. Μπορεά τα δάκρυα σου να τρέξουν και μόνο στη φωτογραφία ενός μικρού παιδιού χωρίς μαλλιά. Δεν είναι όμως μόνο ο πόνος που συνδέεται με τον παιδικό καρκίνο. Είναι κι ο φόβος. Ο Αντώνης Καττάμης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδιατρικής Αιματολογίας – Ογκολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος έχει αφιερώσει κοντά 20 χρόνια στη μάχη εναντίον των προβλημάτων αίματος και του παιδικού καρκίνου, είναι το πρόσωπο που μας προτρέπει να αντικρίσουμε τον μεγαλύτερο ίσως φόβο μας κατάματα!
Στο άκουσμα της διάγνωσης ότι το παιδί τους έχει καρκίνο η πρώτη αντίδραση των γονιών είναι να παγώσουν και η δεύτερη να σκεφτούν «γιατί σε μας;». Είναι έτσι;
Πράγματι! Θεωρούμε ότι κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συμβεί σε μας και πολύ περισσότερο στο παιδί μας. Κι όμως ο καρκίνος είναι εδώ κι επιλέγει να εμφανιστεί αδιακρίτως στον καθένα και στα παιδιά μας. 250 έως 300 παιδιά το χρόνο διαγιγνώσκονται στην Ελλάδα με κακόηθες νόσημα (καρκίνο), αριθμός που ακολουθεί τις παγκόσμιες τάσεις των προηγμέων χωρών. Η λευχαιμία και πιο συγκεκριμένα η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία είναι το πιο συχνό από τα κακοήθη νοσήματα της παιδικής ηλικίας και συχνότερα εμφανίζεται σε μικρή ηλικία.
Ένα ακόμα βασανιστικό ερώτημα των γονιών είναι αν οι ίδιοι ευθύνονται για την ασθένεια του παιδιού τους…
Συχνά έρχομαι αντιμέτωπος με τέτοιες εικασίες και ενοχές. Οι γονείς συχνά ρωτούν αν για το νόσημα που εκδήλωσε το παιδί τους ευθύνονται εκείνοι, επειδή ίσως ήταν χρήστες φαρμάκων, καπνιστές, επειδή δεν πρόσεχαν τη διατροφή τους ή ακόμα κι επειδή πήραν διαζύγιο… Κι όμως δεν υπάρχει τίποτα που προφανώς να έχουν κάνει λάθος οι γονείς για το κακοήθες νόσημα που εκδηλώνει το παιδί τους. Τι εννοώ μ’ αυτό; Ότι δεν υπάρχει τίποτα, εκτός από την έκθεση σε ραδιενεργό ακτινοβολία, που αποδεδειγμένα να προκαλεί τον παιδικό καρκίνο, άρα δεν υπάρχει τρόπος ούτε να προβλεφθεί ούτε να προληφθεί.
Ούτε η κληρονομικότητα παίζει ρόλο;
Όχι πάντα και σίγουρα όχι αποκλειστικά. Το γονιδιακό υπόστρωμα μπορεί να συμμετέχει –πάντα μερικώς– στην ανάπτυξη του καρκίνου, όπως και πολλών άλλων νοσημάτων.
Παρόλα αυτά υπάρχουν και καλά νέα;
Ναι, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να τονίσουμε. Παρόλο που κάθε περίπτωση παιδιού είναι διαφορετική, είναι σημαντικό να ξέρουν οι γονείς ότι το παιδί που έχει εκδηλώσει κακόηθες νόσημα δεν είναι ίδια περίπτωση με τους ενήλικες ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο. Τα παιδιά ανταποκρίνονται πιο καλά στις θεραπείες και έχουν πολύ μεγάλο ποσοστό ίασης. Ανάλογα με το είδος του καρκίνου υπάρχουν περιπτώσεις με ποσοστά πλήρους ίασης πάνω από 90%, πράγμα που δεν ισχύει για τους ενήλικες.
Ποιος είναι ο λόγος που οι μικροί ασθενείς τα καταφέρνουν καλύτερα; Υπάρχουν πολλοί λόγοι και σίγουρα άλλοι τόσοι που δεν γνωρίζουμε ακόμα. Ένας από αυτούς είναι η διαφορά στον τρόπο που δημιουργείται αλλά και στο είδος του καρκίνου στα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες κι ένας δεύτερος ότι ο οργανισμός τους είναι ‘καθαρός’ και έτσι αντεπεξέρχονται καλύτερα στις θεραπείες.
Ένα παιδί με πλήρη ίαση μπορεί να έχει φυσιολογική ζωή στο μέλλον;
Φυσικά! Και αυτός είναι ο βασικός σκοπός της παιδιατρικής ογκολογίας. Στόχος μας δεν είναι μόνο να εξαλείψουμε τον καρκίνο αλλά να διασφαλίσουμε ότι το παιδί θα εξελιχθεί φυσιολογικά χωρίς μακροχρόνιες επιπτώσεις από τις θεραπείες. Αυτός είναι λόγος που προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε εξατομικευμένες θεραπείες, που είναι ταυτόχρονα και αποτελεσματικές και λιγότερο τοξικές.
Τι είναι οι εξατομικευμένες θεραπείες;
Σημαίνει ότι επιλέγουμε τη θεραπεία που ταιριάζει στο κάθε παιδί. Δύο παιδιά μπορεί να έχουν το ίδιο κακοήθες νόσημα αλλά να δώσουμε διαφορετική θεραπεία στο καθένα. Προσοχή όμως! αυτό δεν πρέπει να γίνεται βάσει των προσωπικών αντιλήψεων του κάθε γιατρου,́ αλλά βάση επιστημονικών κατοχυρωμένων κριτηρίων που έχουν προκύψει μελετώντας συγκεκριμένους δείκτες του νοσήματος.
Παρόλα αυτά οι Έλληνες γονείς βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι θα ήταν καλύτερα αν ξεπουλούσαν την περιουσία τους και πήγαιναν το παιδί τους σε κάποιο νοσοκομείο στο εξωτερικό…
Οι γονείς πρέπει να νιώθουν εφησυχασμένοι. Όλες οι εγκεκριμένες θεραπείες
εφαρμόζονται και στη χώρα μας και όλα τα καινούργια φάρμακα έρχονται χωρίς καθυστέρηση. Στην Ελλάδα και στο δημόσιο σύστημα υγείας έχουμε 6 ογκολογικά τμήματα και 1 τμήμα μεταμοσχεύσεων, με πολύ καλή συνεργασία μεταξύ τους. Τα πρωτόκολλα αντιμετώπισης που χρησι- μοποιούμε είναι παρόμοια με όλα τα μεγάλα νοσοκο- μεία του κόσμου. Αυτό ση- μαίνει με απλά λόγια ότι είτε ένα παιδί μείνει στην Ελλάδα είτε πάει σε ένα νο- σοκομείο στο εξωτερικό, η θεραπεία που θα ακο- λουθήσει θα είναι η ίδια. Φυσικά αν μου λέγατε να συγκρίνω τα νοσοκομεία μας με το καλύτερο νοσο- κομείο του κόσμου, απλά δεν θα το έκανα.
Υπάρχουν περιπτώσεις που συστήνεται στους γονείς να αποκτήσουν άλλο παιδί με την προοπτική να σώσει το αδερφάκι του που νοσεί;
Αυτή η εναλλακτική μπορεί να εξεταστεί σε πολύ ειδικές περιπτώσεις, όταν χρειάζεται να γίνει αλλογενής μεταμόσχευση μυελού των οστών. Για να είναι βέβαιο, όμως, ότι το νέο αδερφάκι θα είναι ιστοσυμβατός δότης θα πρέπει το ζευγάρι να προχωρήσει σε εξωσωματική γονιμοποίηση με εφαρμογή προεμφυτευτικής διάγνωσης. Οι περιπτώσεις αυτές είναι σπάνιες κι όταν προκύπτουν ως γιατρός δεν προτρέπω, απλά ενημερώνω για τις εναλλακτικές που υπάρχουν. Από την άλλη, αυτό που τους προτρέπω και αυτό που όλοι πρέπει να κάνουμε είναι να γίνουμε εθελοντές αιμοδότες και εθελοντές δωρητές μυελού των οστών. Για το θέμα της μεταμόσχευσης, θα ήθελα να αναφέρω ότι η χρήση βλαστοκυττάρων που έχουν κρατηθεί κατά τη γέννηση για τον ίδιο τον ασθενή, δεν χρησιμοποιούνται κατά κανόνα στην θεραπεία του παιδικού καρκίνου.
Σιγά, σιγά η ογκολογία ενισχύεται με νέα φάρμακα.
Έχουμε ξεφύγει πλέον από τη χρήση αποκλειστικά και μόνο χημειοθεραπείας που σκοτώνει τα κακά καρκινικά κύτταρα σκοτώνει όμως και τα καλά. Υπάρχουν στοχευμένες θεραπείες –αποκαλούνται και βιολογικές– που αφορούν την αναστολή βιολογικών μονοπατιών απαραίτητων για τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων ή στη χορήγηση ειδικών αντισωμάτων. Ταυτόχρονα έχουν αρχίσει να δοκιμάζονται και στην παιδική ογκολογία πολλά υποσχόμενα θεραπευτικά σχήματα που ενεργοποιούν την ίδια την άμυνα του οργανισμού εναντίον των καρκινικών κυττάρων.
* Από την αρχή της περιπέτειας μας, η Φλώρα ήταν δίπλα μας, σαν φίλη, σαν μαμά αλλά και σαν επαγγελματίας. Κι όταν της είπαμε την ιδέα μας για το karkinaki.gr, προσφέρθηκε να βοηθήσει, καταθέτοντας την εμπειρία της. Μίλησε με τη Φαίη Ευθυμίου και αποφάσισαν να κάνουν θέμα για τον παιδικό καρκίνο, να παρουσιάσουν όχι μόνο την ιστορία μας, αλλά και το επιστημονικό έργο που γίνεται στο νοσοκομείο.
Η 1η συνέντευξη που δημοσιεύουμε είναι του αιματολόγου, Διευθυντή του Κέντρου Ειδικών Θεραπειών, Αντώνη Καττάμη, που δημοσιεύτηκε στο «ΠΑΙΔΙ & ΝΕΟΙ ΓΟΝΕΙΣ», τεύχος Φεβρουαρίου 2014.
Κορίτσια, σας ευχαριστούμε πολύ…
