Γράφει η Γεωργία Πολυδώρου
Το παιδί από τη γέννηση του κινείται χωρίς κάποιον προφανή σκοπό, χρησιμοποιώντας όλες τις σωματικές και ψυχο-πνευματικές του λειτουργίες, παίζοντας κάθε στιγμή, στην προσπάθεια του για εξερευνήσει το περιβάλλον και τον ίδιο του τον εαυτό.
Το 1989 τα Ηνωμένα Έθνη αναγνώρισαν το παιχνίδι ως δικαίωµα όλων των παιδιών, υπογραμμίζοντας τον θεμελιώδη ρόλο του στην παιδική ηλικία.
Πολλοί φιλόσοφοι, παιδαγωγοί και ψυχολόγοι ασχολήθηκαν με τον ορισμό και την σημασία του παιχνιδιού:
– Πρώτοι οι Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, ήταν φανατικά υπέρμαχοι των παιχνιδιών. Πλάτωνας: «Μη τοίνυν βία τους παίδας εν τοις μαθήμασιν, αλλά παίζοντας τρέφε» (Να μη χρησιμοποιείς εξαναγκασμό στα παιδιά όταν διδάσκεις, αλλά να τα μορφώνεις παίζοντας).
– Freud: Το παιδί μιμούμενο καταστάσεις της ζωής των μεγάλων, σκηνές στις οποίες είναι ανεξάρτητο, βρίσκει αυτοεπιβεβαίωση και ασκεί εξουσία. Το παιδί σκηνοθετεί με το παιχνίδι και υποτάσσει κάθε τι, που στη ζωή του το απείλησε ή το εντυπωσίασε.
– Maxim: Το παιχνίδι είναι η δραστηριότητα μέσα από την οποία τα παιδιά καλύπτουν όλες τις αναπτυξιακές τους ανάγκες.
– Scales: Το παιχνίδι είναι αυτή η συναρπαστική δραστηριότητα στην οποία συμμετέχουν υγιή παιδιά με ενθουσιασμό και ανεμελιά.
– Kostelnik, Soderman, Whiren: Το παιχνίδι είναι μια δραστηριότητα κατευθυνόμενη από το παιδί, το «νόημα» της οποίας έχει σημασία για το ίδιο και όχι η κατάληξή της.
– Feeney, Christensen, Moravcil: Το παιχνίδι είναι η πραγματοποίηση της μάθησης μέσα από την πράξη.
– Meckley: Το παιχνίδι είναι μια δραστηριότητα η οποία είναι ελεύθερη επιλογή των παιδιών, κατευθύνεται από εσωτερικά κίνητρα για να παρέχει ευχαρίστηση και ικανοποίηση, καθώς εμπλέκει ενεργά τους παίκτες. Είναι αυτο-κατευθυνόμενο και έχει νόημα για το παιδί.
– Janet: Το παιχνίδι χρησιμεύει για να δώσει με ελάχιστη προσπάθεια το συναίσθημα της χαράς, το οποίο συνοδεύει τις επιτυχίες, τονώνοντας έτσι το θάρρος.
– J. Chateau: Το παιδί με το παιχνίδι επιζητεί να επιβεβαιώσει το «εγώ», να δοκιμάσει τις δυνατότητες του και να φθάσει νωρίτερα στο επίπεδο των μεγαλυτέρων.
– Karl Gross: Το παιχνίδι είναι παράγωγο των ατομικών ενστίκτων. Φέρνει στην επιφάνεια τα ένστικτα του παιδιού για να τα σταθεροποιήσει και να τα γυμνάσει, ώστε το παιδί να προετοιμαστεί για τα χρόνια της ωριμότητας.
– E. Claparede: Το παιχνίδι δίνει στον οργανισμό του παιδιού και στο νευρικό σύστημα την αναγκαία διέγερση για ανάπτυξη.
– Vygotsky: Η φανταστική κατάσταση που δημιουργεί ένα παιδί κατά τη διάρκεια του αυθόρμητου παιχνιδιού είναι απαραίτητη, διότι βοηθά το παιδί στην κατανόηση του συνδέσμου μεταξύ συμβόλων, αντικειμένων και πράξεων που αναπαριστούν. Είναι κρίσιμος ο ρόλος του ενήλικα στο παιχνίδι του παιδιού. Όταν το παιχνίδι αναγνωρίζεται ως φυσική προδιάθεση και εργασία του παιδιού, του παρέχει ευκαιρίες για εξάσκηση, αναπαράσταση και εσωτερίκευση της γλώσσας και άλλων αναπαραστατικών λειτουργιών που αποτελούν μέρος της βιολογικής τους και πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Όταν, όμως, το παιχνίδι δεν αναγνωρίζεται ή δεν υποστηρίζεται, η επιρροή του στη μάθηση και στην ανάπτυξη μπορεί να εξασθενήσει.
Εμείς οι ενήλικες έχουμε την λανθασμένη εντύπωση ότι το παιχνίδι δεν προσφέρει κάτι στο παιδί εκτός από διασκέδαση. Ουσιαστικά θεωρείται σαν μια πράξη χωρίς σκοπό. Για τον ενήλικο το παιχνίδι είναι ψυχαγωγία μετά την εργασία του, ενώ για το παιδί είναι η ίδια του η ύπαρξη και το μέσο για συναισθηματική, πνευματική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη. Μάλιστα η απουσία του παιχνιδιού από τη ζωή του παιδιού, θα μπορούσε να συνδεθεί με φτωχές κινητικές δεξιότητες, χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, μειωμένη ικανότητα διαχείρισης στρεσογόνων ή τραυματικών καταστάσεων, μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες είναι πιθανό να οδηγήσουν σε δυσκολίες στη διαχείριση κοινωνικών καταστάσεων, επίλυση συγκρούσεων, θέματα διαφορετικότητας, θέματα αυτοεκτίμησης, θέματα αποτυχίας κ.λπ.
Πώς βοηθάει το παιχνίδι
– Ψυχαγωγεί το παιδί
– Το ξεκουράζει και το ανακουφίζει
– Το παιδί γνωρίζει τον εαυτό του και τον κόσμο που το περιβάλλει
– Ασκεί την κινητικότητα του παιδιού και δημιουργεί επιδεξιότητες
– Εξελίσσει όλες τις αισθήσεις του παιδιού
– Το παιδί αντιμετωπίζει τους φόβους του
– Εκτονώνει την ενεργητικότητα και την πιθανή επιθετικότητα του
– Διεγείρει τη φαντασία του παιδιού
– Διεγείρει την εφευρετικότητά του
– Γίνεται μέσο επικοινωνίας για το παιδί
– Το παιδί αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και έτσι το παιχνίδι βοηθά να αναπτυχθεί μια αυτόνομη προσωπικότητα και η αυτοπεποίθησή του
– Αναπτύσσει σεβασμό για την προσωπικότητα των άλλων
– Το παιδί μαθαίνει την αυτοπειθαρχία
– Προάγει την συνεργασία και την κοινωνικοποίηση του
– Καλλιεργείται η διάθεση ολοκλήρωσης
Είδαμε πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι για το παιδί. Όπως μεριμνούμε για τροφή και φάρμακα, έτσι πρέπει να μεριμνούμε και για το παιχνίδι. Ακόμα και αν το παιδί βρίσκεται αντιμέτωπο με τον καρκίνο, δεν πρέπει να του στερούμε το παιχνίδι διότι είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτό!
