Γράφει η Νάνσυ Ψημενάτου
Σύμβουλος ψυχική υγείας
Μαθήματα Ζωής
Όλοι όσοι έχουν παιδιά τα οποία έχουν βιώσει ή βιώνουν κάποια ασθένεια ή σοβαρό ατύχημα που συνοδεύεται από πόνο, γνωρίζουν το τι θα πει να είναι ανίσχυροι μπροστά στον πόνο του παιδιού τους. Το να γίνεσαι αυτόπτης μάρτυρας μιας επώδυνης εγχείρισης , ιατρικής εξέτασης ή απλά να βλέπεις το παιδί σου να πονάει χωρίς να μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό, αγγίζει χωρίς υπερβολή την «τρέλα».
«Χάνω το μυαλό μου», «Θα μου στρίψει», «Δεν το αντέχω αυτό που συμβαίνει, μουδιάζει το μυαλό μου», είναι μόνο μερικές από τις φράσεις που χρησιμοποιούν οι γονείς για να περιγράψουν αυτό που τους συμβαίνει όταν παρακολουθούν «με δεμένα χέρια» το παιδί τους να πονάει.
Τα συναισθήματα που κατακλύζουν τους γονείς είναι ποικίλα. Θυμός που μπορεί να εκφραστεί και ως οργή (προς του γιατρούς, το/τη σύντροφο, το Θεό, ακόμα και άσχετους στο δρόμο), φόβος που μπορεί να μετατραπεί σε τρόμο που παραλύει τον γονιό τόσο όσο να μην μπορεί να φέρει εις πέρας καθημερινές εργασίες, άγχος που μπορεί να μετατραπεί και ως κρίση πανικού και να φέρει έντονα συναισθηματικά αλλά και σωματικά προβλήματα. Θλίψη που μπορεί να βγει στην επιφάνεια με συνεχόμενο κλάμα αλλά και κατάθλιψη, κατά τη διάρκεια της οποίας ο γονέας δεν νοιώθει τίποτε, δεν ελπίζει σε τίποτε, δεν πιστεύει σε τίποτε. Ενοχές, που δεν «κατάλαβαν νωρίτερα», που δεν μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο, που δεν μετέφρασαν «σωστά» τη συμπεριφορά του παιδιού. Πολλοί γονείς αισθάνονται υπεύθυνοι και νοιώθουν ντροπή γιατί πέρασαν «κακά γονίδια» στα παιδιά τους.
Και από εκεί που παρακολουθείς ένα άνθρωπο να καταρρέει μέσα σε λίγες στιγμές, βλέπεις τον ίδιο άνθρωπο να σφίγγει τα δόντια, να σηκώνει τα μανίκια και να λέει: «Φοράω το χαμόγελο μου και πάω να δώσω κουράγιο στο παιδί μου. Δεν έχω χρόνο για πολυτέλειες και συναισθήματα, δεν έχω το δικαίωμα να κοιτάω τον εαυτό μου».
Η διαχείριση των συναισθημάτων του γονέα
Πρώτα απ’ όλα οι γονείς χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν ότι χρειάζονται διαλλείματα. Όταν αντιμετωπίζουμε μια σοβαρή ασθένεια ή ατύχημα είναι σαν να συμμετέχουμε σε έναν μαραθώνιο και όχι σε ένα γρήγορο «κατοστάρι». Το να αποδεχτούμε μια κατάσταση και το να μπορέσουμε να τη διαχειριστούμε είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο. Έναν χρόνο που, όσο και να θέλουμε, δεν μπορούμε ούτε να «βιάσουμε», ούτε να τον κάνουμε να περάσει «πιο γρήγορα» για χάρη του παιδιού μας. Μέσα σε αυτό το χρόνο οι γονείς καλούνται να κατανοήσουν και να χωρέσουν πολλά πράγματα: Τη διάγνωση, την ασθένεια αυτή καθαυτή, τα δικά τους συναισθήματα, τα συναισθήματα του συντρόφου τους. Έχουν να φροντίσουν αδέλφια ή να καθησυχάσουν γιαγιάδες και παππούδες. Ταυτόχρονα πρέπει να πάνε στις δουλειές τους ή/και να φροντίσουν οικονομικά θέματα. Χρειάζεται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις, να διαχειριστούν συγκρούσεις, να δώσουν κουράγιο στο παιδί τους.
Προσοχή στα «πρέπει» και τα «δεν πρέπει»
Πολλοί γονείς έχουν μια λίστα από «πρέπει και δεν πρέπει» που τους περιορίζει να ζήσουν, να εκφραστούν, να ξεκουραστούν, να γελάσουν. Μερικές στερεότυπες σκέψεις που κάνουν οι γονείς είναι:
– Δεν πρέπει να γελάω/να διασκεδάζω/να κάνω έρωτα/να χαίρομαι κ.ο.κ., αφού το παιδί μου πονάει.
– Δεν πρέπει να γκρινιάζω/παραπονιέμαι/κουράζομαι/χάνω την ελπίδα μου, αφού το παιδί μου πονάει.
– Πρέπει πάντα να δείχνω δυνατή/δυνατός για χάρη του παιδιού μου.
– Πρέπει να είμαι συνεχώς δίπλα στο παιδί μου.
Η παραπάνω λίστα μπορεί να είναι ατελείωτη, με συνεχόμενους περιορισμούς και πιέσεις. Κάποιος μπορεί να μην τα απαιτεί μόνο από τον εαυτό του αλλά και από το/τη σύντροφό του, πράγμα το οποίο το πιο πιθανό είναι ότι θα φέρει σοβαρές συγκρούσεις ανάμεσα στο ζευγάρι και στην ευρύτερη οικογένεια. Πολλοί γονείς φτάνουν να πιστεύουν ότι «μόνο αυτοί αγαπούν το παιδί τους και κανένας άλλος». Αυτό φέρνει απομόνωση και μνησικακία, αποξένωση και πικρία, σε μια περίοδο που το μόνο που χρειαζόμαστε όλοι (ενήλικες και παιδιά) είναι αγάπη, τρυφερότητα, στοργή και κατανόηση.
Αναγνωρίστε τα όρια σας & ζητήστε βοήθεια και υποστήριξη
Έχουμε παιδί ή παιδιά και άρα είμαστε υπεύθυνοι για αυτό/ά. Σε αυτό, όλοι συμφωνούμε. Έχουμε όμως και έναν εαυτό και είμαστε υπεύθυνοι και για αυτόν. Χρειάζεται να τον φροντίσουμε, να τον ξεκουράσουμε, να του δώσουμε την άδεια να χαρεί, να κλάψει, να γελάσει. Χρειάζεται να τον βοηθήσουμε να καταλάβει ότι παρ’ όλες τις καλές μας προθέσεις και παρόλο που μπορεί να θέλουμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας να εξαφανίσουμε την ασθένεια και τον πόνο του παιδιού μας, είμαστε άνθρωποι. Έχουμε δυνατότητες αλλά έχουμε και περιορισμούς. Δεν χρειάζεται να τα κάνουμε όλα μόνοι μας και θα βρούμε ανακουφιστικό το γεγονός ότι μπορούμε να μοιραστούμε τη σύγχυση, την απογοήτευση, τη θλίψη και το θυμό μας με άλλους ανθρώπους, που μας αγαπούν και νοιάζονται για μας.
Το να μας δει το παιδί μας να κλαίμε δεν του στερεί την ελπίδα. Δεν το «τραυματίζει» ψυχολογικά. Αυτό που διδάσκεται είναι ότι «είναι εντάξει να κλαίμε» για να εκφράσουμε τον πόνο μας. Άλλο πράγμα είναι να μας βλέπει το παιδί μας να καταρρέουμε και να κάνουμε εβδομάδες να συνέλθουμε και άλλο να μας δει να κλαίμε αλλά έπειτα από λίγο να σηκωνόμαστε –ξελαφρωμένοι πια– και να συνεχίζουμε τη μέρα μας. Είναι ένα Μάθημα Ζωής που δεν πρέπει να το στερούμε από τα παιδιά μας από το φόβο ότι τα βλάπτουμε.
Τέλος, είναι καλό είναι να θυμόμαστε ότι χρειάζεται να έχουμε έναν εαυτό για να μπορούμε να τον προσφέρουμε και ότι η ευθύνη του εαυτού μας ανήκει αποκλειστικά σε μας…
Σύντομο βιογραφικό
Η Νάνσυ Ψημενάτου είναι σύμβουλος ψυχική υγείας. Μετά την αποφοίτησή της από το Ελληνικό Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σε τριετές πρόγραμμα σπουδών στη Ψυχολογία, ακολούθησε τετραετές πρόγραμμα στη Συμβουλευτική (Counselling & Psychotherapy Central Awarding Body). Συνέχισε τις σπουδές της σε θέματα που αφορούν τη συμβουλευτική πένθους. Από το Stonebridge College έλαβε επίσης και πιστοποιητικό στη Θεραπεία Gestalt. Ολοκλήρωσε το B.A στη Συνθετική Συμβουλευτική (Middlesex University). Ολοκλήρωσε τις σπουδές της σε θέματα εποπτείας και είναι επόπτρια συμβούλων ψυχικής υγείας (COSCA. Συνεχίζει τις σπουδές της σε θέματα που αφορούν το πένθος και την απώλεια.
Έχει υπάρξει εξωτερική συνεργάτης στο Κέντρο Έρευνας Ανθρώπινης Συμπεριφοράς ως σύμβουλος σε θέματα χρήσης ουσιών και αλκοόλ. Είναι εθελόντρια επί σειρά ετών σε σχολεία των νοτίων προαστίων. Αρθρογραφεί σε διάφορα site στο internet με έμφαση στη συμβουλευτική πένθους και τη συμβουλευτική γονέων.
Είναι εισηγήτρια σε διάφορα σεμινάρια όπως: «Βurn out των διασωστών» στην RSF Hellas- « Burn out ιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού» – στο Mediterraneo Hospital & στο Νοσοκομείο Παίδων. «Διαχείριση πένθους και απώλειας» στο Κ.Ε.Φ.Ι- Σύλλογος καρκινοπαθών και φίλων ιατρών. Συμβουλευτική γονέων σε θέματα bulling και εκπαίδευσης πένθους σε σχολεία των νοτίων προαστίων κ.α.
Τέλος, είναι η ιδρύτρια των Μαθημάτων Ζωής. Τα «Μαθήματα Ζωής» είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία η οποία ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 2013 και ο κύριος σκοπός της είναι η επιμόρφωση γονέων & εκπαιδευτικών, ιατρών & νοσηλευτικού προσωπικού, αστυνομικών κ.ο.κ σε θέματα που αφορούν τη στήριξη του παιδιών και αλλά και των ενηλίκων που πενθούν, την οποιαδήποτε απώλεια.
(Η σελίδα των Μαθημάτων Ζωής είναι: www.lifelessons.gr και https://www.facebook.com/mathimata.zois)
