γράφει η Νάνσυ Ψημενάτου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Μαθήματα Ζωής
Ποιες είναι άραγε οι ανάγκες μιας οικογένειας της οποίας το παιδί νοσεί από καρκίνο; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα χρειαστεί να κάνουμε δύο βήματα πίσω και να σκεφτούμε πρώτα ποιες είναι οι ανάγκες ενός παιδιού που νοσεί. Τα παιδιά που νοσούν νοιώθουν ένα πλήθος συναισθημάτων που κυμαίνονται από το άγχος, στο φόβο στο θυμό, τη θλίψη και τις ενοχές. Πενθούν ένα σύνολο πραγμάτων που αναγκαστικά στερούνται. Δεν μπορούν να πάνε σχολείο, δεν μπορούν να δουν τους φίλους τους, δεν μπορούν πολλές φορές καν να σηκωθούν από το κρεβάτι τους. Αυτό που χρειάζονται είναι βοήθεια και υποστήριξη, έτσι ώστε να διαχειριστούν αυτά τα συναισθήματα, και αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν τους αποκαλυφθεί η αλήθεια για την κατάσταση τους. Την υποστήριξη αυτή τη λαμβάνουν συνήθως από τους γονείς τους ή την ευρύτερη οικογένεια, συγγενείς ή και φίλους.
Είναι όμως πάντα έτσι; Οι γονείς των παιδιών που νοσούν θα αντιμετωπίσουν αργά ή γρήγορα μια πραγματικότητα: Δεν θα είναι όλοι γύρω τους ικανοί να τους συμπαρασταθούν, να τους ακούσουν και να τους προσφέρουν την απαραίτητη υποστήριξη. Δεν θα συμφωνούν όλοι με τις αποφάσεις που θα πάρουν ούτε θα έχουν την ίδια θεώρηση των πραγμάτων. Πολλές φορές μάλιστα μπορεί να βρεθούν στη θέση του κατηγορούμενου. «Δεν φρόντισες σωστά το παιδί» ή «Μήπως φταις εσύ που έπαθε καρκίνο;» ή ακόμα «Οι αποφάσεις που πήρες το έφτασαν σε αυτό το σημείο». Πόσο επώδυνη μπορεί να είναι η διαπίστωση ότι έχεις απέναντί σου τον /την σύντροφό σου; Πόσο πιο δύσκολες γίνονται οι διαμάχες όταν έχεις απέναντί σου όχι αγνώστους αλλά τους συγγενείς σου;
Η σωματική εξάντληση, το άγχος για την πορεία της ασθένειας , ο φόβος του θανάτου και οι ενοχές μπορεί να οδηγήσουν σε συγκρούσεις. Μπορεί να ξεσκεπάσουν πλευρές των άλλων ανθρώπων που δεν υποψιαζόμασταν ποτέ ότι είχαν. Μπορεί ακόμα να αναδείξουν προβλήματα που ήδη υπήρχαν στις σχέσεις.
Στο βιβλίο των Μ.Dollinger et al (1992) «Ο καρκίνος», προτείνεται: «…Να μη δίνετε βάση στα λεγόμενα φίλων, συγγενών ή γνωστών ή να θεωρείτε τα γραφόμενα στον ανεύθυνο τύπο ως ευαγγέλιο». Μια σύσταση σοφή που καλεί όλους όσους βρίσκονται κοντά στο παιδί και παίρνουν τις αποφάσεις, να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον. Αυτό υπαγορεύει την ανάγκη να οριοθετηθούν όλοι όσοι βλάπτουν – έστω και άθελά τους – με τη συμπεριφορά τους. Ορισμένες φορές χωρίς να το καταλαβαίνουμε ανοίγουμε την πόρτα ώστε ανεπιθύμητες ή και τοξικές συμπεριφορές να βρίσκουν χώρο.
Μερικά τέτοια παραδείγματα είναι:
– Να ζητάμε καθοδήγηση ή συμβουλή ή υποστήριξη από άτομα της οικογένειας μας που στο παρελθόν έχουμε διαφωνήσει κάθετα σε θέματα που αφορούν το παιδί.
– Χωρίς να έχουμε την παραμικρή ιδέα για την πραγματικότητα της ζωής των άλλων ανθρώπων ζητάμε από αυτούς τη στήριξή τους.
– Πιέζουμε τους άλλους να σταθούν στο ύψος των προσδοκιών που έχουμε εναποθέσει στους ώμους τους. Ζητάμε για παράδειγμα από τον/την σύντροφό μας να απαρνηθεί τα πάντα και να σκύψει – όπως εμείς – πάνω από το παιδί.
– Στρεφόμαστε για βοήθεια σε ανθρώπους που οι προηγούμενες εκκλήσεις μας για στήριξη ή βοήθεια είχαν αγνοηθεί.
Θα χρειαστεί λοιπόν να μάθουμε τον κατάλληλο τρόπο για να ζητάμε βοήθεια κάνοντας μια σύντομη απογραφή. Τι είδους βοήθεια χρειαζόμαστε αυτόν τον καιρό;
– Ηθική υποστήριξη και με ποια μορφή; Για παράδειγμα χρειάζεται να μιλήσουμε σε ένα πνευματικό;
– Συναισθηματική υποστήριξη και τι ακριβώς εννοούμε με αυτό; Για παράδειγμα να μιλήσουμε σε ένα ψυχοθεραπευτή ή να μας ακούσει κάποιος και να μας δώσει κουράγιο;
– Υποστήριξη σε πρακτικά θέματα; Όπως για παράδειγμα οικονομική στήριξη ή να είναι κάποιος κοντά στο παιδί για να κερδίσουμε λίγη ώρα ξεκούρασης;
Μόλις αποφασίσουμε τι ακριβώς μας χρειάζεται, στρεφόμαστε με ρεαλισμό για να αναζητήσουμε αυτούς τους ανθρώπους που μπορούν να μας βοηθήσουν και να μην σταθούμε σε αυτούς που δεν μπορούν. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε κάνοντας ξεκάθαρο το αίτημα μας για βοήθεια. Είναι σημαντικό να περιγράψουμε με σαφήνεια αυτό που χρειαζόμαστε και να μην αναφερόμαστε αόριστα και με γενικότητες. Από τη μεριά τώρα των ανθρώπων που θα επιλέξουν να μας στηρίξουν, είναι σημαντικό να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους ως προς το τι μπορούν να προσφέρουν και για πόσο χρονικό διάστημα.
Μη ξεχνάτε ότι η μάχη με τον καρκίνο έχει συχνά μεγάλη διάρκεια. Χρειάζεται να έχουμε υπόψη μας τις δυνατότητες των άλλων ανθρώπων, καθώς και να θυμόμαστε ότι οι άνθρωποι γύρω μας έχουν το δικαίωμα να αλλάξουν γνώμη. Είναι απαραίτητο να βάλουμε όρια και να μην τους αφήσουμε να προσπαθήσουν να επιβάλουν τη δική τους άποψη. Είναι εκεί για να βοηθήσουν, όχι για να καθοδηγήσουν. Τέλος, χρειάζεται να θυμόμαστε αμφότερα τα εμπλεκόμενα μέρη ότι η προσφορά αυτή είναι ανιδιοτελής. Δεν μας την χρωστά κανείς και δεν την χρωστάμε σε κανέναν.
Κλείνοντας:
– Φροντίζουμε τον εαυτό μας σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο
– Είμαστε ξεκάθαροι στη βοήθεια που ζητάμε
– Δεν απαιτούμε ούτε δεχόμαστε ανταλλάγματα.
– Δεν αναμοχλεύουμε πιθανές παλιές έριδες.
– Δεν χρησιμοποιούμε την ενοχή και τον έλεγχο. Η συγγενική σχέση δεν ισοδυναμεί απαραίτητα και με παροχή φροντίδας ή υποστήριξης.
– Δίνουμε το χώρο σε άλλους ανθρώπους που θέλουν να είναι δίπλα μας
– Αφήνουμε να φύγουν όσοι θέλουν να αποχωρήσουν
Είναι εύκολο να γίνουν όλα όσα προτείνονται σε αυτό το κείμενο; Όχι, δεν είναι. Είναι όμως απλό. Τα προτεινόμενα δημιουργούν ένα χώρο ώστε να μπορούμε να κινηθούμε με άνεση μέσα σε αυτόν. Η λέξη άνεση εδώ περιγράφει την ελευθερία που έχουμε να κινηθούμε ώστε να πάρουμε τις κατάλληλες αποφάσεις για μας και το παιδί χωρίς να επιβαρυνόμαστε.
