Ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών και Επιστημονικός Υπεύθυνος Κλινικού Παρατηρητηρίου Ιωάννης Δρίτσας μιλά στο Καρκινάκι και στην Βιβή Λιόπετα, Κοινωνική Λειτουργό του οργανισμού μας, για το πώς η πανδημία επηρέασε την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων.
Ψυχική Υγεία & Πανδημία
Νομίζω, με στοιχεία που διαθέτουμε από διάφορες πηγές επιβεβαιώνουν ως αποτέλεσμα της πανδημίας αλλά και γενικότερα της οικονομικής κρίσης, η οποία βάλει τις οικογένειες ότι οι δείκτες ψυχικής δυσλειτουργίας έχουν αυξηθεί. Μια πηγή τέτοιων στοιχείων είναι το Ελληνικό Ινστιτούτο ΕΠΙΨΥ του Πανεπιστημίου της Αθήνας, η UNICEF, ωστόσο διαθέτουμε και πιο εξειδικευμένες πηγές, όπως είναι το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ που αναφέρονται σε εξαρτήσεις και συγκεκριμένα προβλήματα. Ουσιαστικά, αυτοί οι φορείς επιβεβαιώνουν ότι τόσο στα παιδιά όσο και στους έφηβους έχουν αυξηθεί πάρα πολύ οι καταθλίψεις, οι αγχώδεις διαταραχές και οι αυτοκτονικές σκέψεις. 1 στους 7 έφηβους διαγιγνώσκεται με κάποια ψυχική δυσλειτουργία, με αγόρια και κορίτσια να κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας.
Διαδίκτυο & Πανδημία
Τα στοιχεία από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Αθηνών Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού επιβεβαιώνουν ότι παιδιά και έφηβοι περνούν πολλές ώρες μπροστά από μία οθόνη, σε αντίθεση με τις συμβουλές της Παιδιατρικής Εταιρείας της Ελλάδας, η οποία αναφέρει ότι το ασφαλές χρονικό όριο για ένα παιδί είναι δύο ώρες την ημέρα, το πολύ. Αυτό λοιπόν που εμείς πάντα κοιτάμε στις οικογένειες που έρχονται στο Κλινικό Παρατηρητήριο είναι η γενικότερη λειτουργικότητα. Συγκεκριμένα, δε μας πειράζει τόσο ένα παιδί που ενδεχομένως κάθεται 5 ώρες την ημέρα παίζοντας διάφορα ψηφιακά παιχνίδια, εφόσον θα αθληθεί, θα βγει με τους φίλους του, και θα ανταποκριθεί στα καθήκοντα του σχολείου του, σε αντίθεση με ένα άλλο παιδί που μπορεί να κάθεται λιγότερες ώρες μπροστά από μία οθόνη, αλλά σε όλα τα άλλα υστερεί.
Αναγκαιότητα Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης
Δυστυχώς, η ανάγκη για ψυχοκοινωνική υποστήριξη είναι αρκετά μεγάλη. Παρόλο που υπάρχουν οάσεις υπηρεσιών, οι οποίες προσφέρουν εξαιρετικά προγράμματα και δράσεις σε όλη τη χώρα, υπολειπόμεθα σε ορισμένους τομείς. Παραδείγματος χάρη, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες είμαστε αρκετά πίσω στον τομέα της ψηφιακής ψυχικής υγείας. Το Melapus αποτελεί μια τέτοια υπηρεσία ψηφιακής υγείας, η οποία έχει δημιουργηθεί από μία ομάδα ψυχιάτρων. Ο αντιπρόεδρος του ΕΠΙΨΥ αναφέρει πόσο σημαντικό είναι σε μεγάλες αστικές πόλεις να υπάρχουν υπηρεσίες άμεσης δράσης και υποστήριξης για εφήβους, ούτως ώστε ο έφηβος να μη χρειάζεται να περιμένει εβδομάδες μέχρι να δει κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Αντίστοιχα, και το Κλινικό Παρατηρητήριο του Πανεπιστημίου Πατρών με επιτυχία έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα application, το οποίο εμπεριέχει διάφορες ενότητες με θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία.
Παρατηρώ ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα δεν υπάρχει πια το ταμπού «δε θα πάω σε υπηρεσία ψυχικής υγείας γιατί όλοι θα πουν ότι έχω πρόβλημα». Νομίζω ότι έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, στο οποίο αρκετοί αντιλαμβάνονται τη χρησιμότητα της επίσκεψης σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει πάντοτε κάποιο πρόβλημα. Ακούω συχνά νέους ανθρώπους να λένε χαρακτηριστικά «θα πάω να κάνω ψυχοθεραπεία» δίνοντας στον εαυτό τους την ευκαιρία να δουν αφενός τις δυνατότητες τους και αφετέρου τα ασθενή τους σημεία. Ωστόσο, σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες υπάρχει ο φόβος και η ανησυχία για το «τι θα ανακαλύψουμε για τον εαυτό μας» αλλά και για το «τί θα πουν οι άλλοι».
Σε αυτό το σημείο είναι πολύ χρήσιμες οι ανώνυμες τηλεφωνικές γραμμές, όπως το 1031, η εθνική γραμμή του ΟΚΑΝΑ που είχα δημιουργήσει, καθώς και τα πολύ καλά οργανωμένα chat rooms, στα οποία ένα παιδί ή έφηβος μπορεί να χρησιμοποιήσει με μεγαλύτερη ευκολία.
Στο Κλινικό Παρατηρητήριο έχουμε διαφορετικά αιτήματα και κίνητρα. Βλέπουμε οικογένειες, και μάλιστα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι οποίες φέρνουν το παιδί τους σαν να μια χαλασμένη μηχανή, περιμένοντας να την κατασκευάσουμε. Είναι πολύ ανακουφιστικό για μια οικογένεια να νομίζει ότι το παιδί είναι αυτό που έχει το πρόβλημα και πως όλα τα υπόλοιπα εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος λειτουργούν σωστά. Ωστόσο, υπάρχουν και οικογένειες οι οποίες αντιλαμβάνονται ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το παιδί τους, αλλά όλα τα μέλη της οικογένειας.
