Γράφει η Γεωργία Πουλημενέα
Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχολόγος Υγείας
ΜSc in Clinical Psychology and Mental Health
www.mentalcare.gr
Η εικόνα του σώματος αφορά το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη αλλά και ποια είναι η εσωτερική μας αναπαράσταση για την εξωτερική εμφάνισή μας. Αφορά, λοιπόν, την εμφάνιση αλλά και τα συναισθήματα μας για το βάρος, το ύψος κτλ, καθώς και την αίσθηση της κίνησης και της ισορροπίας. Από τη βρεφική ηλικία ακόμα βοηθάμε το βρέφος να νιώσει τα όρια του σώματός του με τα χάδια και τα φιλιά. Μέσω της αφής του δίνουμε μια πρώτη εικόνα του σώματός του, η οποία φυσικά εμπλουτίζεται και ολοκληρώνεται μέχρι την εφηβεία.
Η χημειοθεραπεία είναι μια ψυχοφθόρα διαδικασία για τους ενήλικες, πόσω μάλλον για τα παιδιά. Οι επιπτώσεις της, μεταξύ άλλων, αφορούν την εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων, την αιματολογική (αναιμία, λευκοπενία κτλ) και γαστρεντερική τοξικότητα (εμετοί, ναυτίες κτλ), καθώς και μειωμένη αντοχή. Κάποιες παρενέργειες επηρεάζουν την εικόνα του σώματος του παιδιού και σε αυτές θα εστιάσουμε παρακάτω.
Καταρχάς, ας καταστεί σαφές ότι το νοσοκομείο είναι ένας χώρος «μη ευχάριστος» για την πλειονότητα των ανθρώπων, μικρών και μεγάλων, και αυτό γιατί έχει συνδεθεί με την ασθένεια και την προσπάθεια ίασης μέσω της νοσηλείας. Παραπέμπει σε σύριγγες, νοσοκόμες, φάρμακα, διαφορετικό φαγητό και υγιεινή από ό,τι έχουμε συνηθίσει. Άρα, μην περιμένουμε από ένα παιδί να πάρει ψύχραιμα (τουλάχιστον άμεσα) το γεγονός ότι θα επιστρέφει ανά διαστήματα στο νοσοκομείο για τις χημειοθεραπείες.
Μέσα στις συνέπειες, λοιπόν, της χημειοθεραπείας, που είναι συνυφασμένες με την εικόνα του σώματος, πρωτοστατούν η πτώση των μαλλιών (αλωπεκία) και η μεταβολή του βάρους. Όπως καταλαβαίνουμε, η εικόνα που θα αντικρύσει το παιδί στον καθρέφτη είναι διαφορετική από αυτή που είχε μέχρι τώρα διαμορφώσει για τον εαυτό του. Τα «αρνητικά συναισθήματα» (θυμός, θλίψη, απογοήτευση κτλ) που είναι φυσικό να νιώσει το παιδί για τη χημειοθεραπεία, μπορεί να επιφέρουν αλλαγές στη διάθεσή του, με αποτέλεσμα να έχει μειωμένη ενέργεια για δραστηριότητες, σε συνδυασμό με την κόπωση λόγω της θεραπείας.
Η απώλεια των μαλλιών είναι κάτι που επιδρά σημαντικά στην ψυχολογική κατάσταση τόσο του παιδιού όσο και των γονιών, ακόμα και αν γνωρίζουμε ότι είναι προσωρινό. Είναι η απώλεια αυτή που όταν κοιτάμε το παιδί μας τονίζει ότι ο καρκίνος είναι παρών και προσπαθούμε να τον νικήσουμε.
Σε συμβολικό επίπεδο, τα μαλλιά αποτελούν σύμβολο υγείας και ομορφιάς από τα αρχαία χρόνια, κυρίως για τα κορίτσια, για τα οποία η απώλεια τους αποτελεί «ναρκισσιστικό πλήγμα». Σε μικρότερη ηλικία, όταν το παιδί είναι γένους θηλυκού και έχει συνηθίσει τα κοτσιδάκια και τα στολίδια για τα μαλλιά, είναι δύσκολο να αποχωριστεί τα όμορφα μαλλιά του. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι ο καλωπισμός δεν πρέπει να παραμεληθεί ακόμη κι αν αφορά, για παράδειγμα, ένα τετράχρονο παιδί. Μπορούμε να της χαρίσουμε πάντα μια όμορφη στέκα να την φοράει με ή χωρίς μαλλιά.
Να κλείσουμε λέγοντας ότι το παιδί, ανεξαρτήτως φύλου, μπορεί να επεξεργαστεί τις αλλαγές στην εικόνα του σώματός του με το συμβολικό παιχνίδι. Ο ήρωάς του, είτε πρόκειται για τον Superman ή την Barbie (για την οποία έχει κυκλοφορήσει ήδη έκδοση χωρίς μαλλιά, τουλάχιστον στην Αμερική), μπορεί να βιώσει παρόμοια εμπειρία με το παιδί και να την ξεπεράσει. Φυσικά, ως γονείς συμμετέχουμε στο παιχνίδι και συνεισφέρουμε στην ομαλή επεξεργασία των ερεθισμάτων.
