Τα καταστροφικά γεγονότα όπως οι σεισμοί, οι πλημμύρες και οι φωτιές στα δάση τυπικά είναι απρόσμενα, απότομα και δυσβάσταχτα. Οι περισσότεροι άνθρωποι σωματικά μένουν αλώβητοι, αλλά πολλοί υποφέρουν ψυχολογικά, ακόμα κι αν δεν βρίσκονταν στο επίκεντρό τους και δεν επηρεάστηκαν άμεσα από αυτά.
«Έπειτα από ένα καταστροφικό γεγονός πολλοί άνθρωποι έχουν ισχυρές συναισθηματικές ή σωματικές αντιδράσεις, οι οποίες είναι αρκετά φυσιολογικές», λέει ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Paris V, στη Γαλλία. «Για τους περισσότερους οι αντιδράσεις αυτές είναι παροδικές και υποχωρούν εντός λίγων ημερών ή εβδομάδων. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να μην βιώνουν πρόβλημα ψυχικής υγείας, αλλά να ανησυχούν για πρακτικά ζητήματα ή να χρειάζονται πρακτικές συμβουλές λ.χ. για το τι θα πουν στα παιδιά τους ή πως θα υποστηρίξουν φίλους που επηρεάστηκαν από την καταστροφή. Στον αντίποδα, κάποιοι άλλοι μπορεί να έχουν αρκετά σημαντική θλίψη η οποία όμως ανταποκρίνεται στην υποστήριξη, στον καθησυχασμό και στην πρακτική βοήθεια».
Μερικές φορές όμως οι αντιδράσεις στο καταστροφικό γεγονός διαρκούν περισσότερο και είναι πιο σοβαρές. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με αρκετούς παράγοντες, όπως η φύση του καταστροφικού γεγονότος, το επίπεδο της υποστήριξης που λαμβάνει το άτομο, τα παλαιότερα και τα υπάρχοντα στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή του, καθώς και η προσωπικότητα. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι πάσχοντες μπορεί να χρειασθούν πρόσθετη στήριξη για να αντιμετωπίσουν το καταστροφικό γεγονός.
Υπάρχει, όμως, και μια μικρή μειονότητα ανθρώπων οι οποίοι κινδυνεύουν να εκδηλώσουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας και θα χρειασθούν εξειδικευμένη ψυχιατρική φροντίδα.
«Το να κατανοήσει κάποιος τις αντιδράσεις του στα καταστροφικά γεγονότα είναι πολύ σημαντικό για να διαχειριστεί τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές του, στην πορεία προς την ανάρρωση», τονίζει ο Δρ. Δέγλερης.
Καθώς αυτές οι αρχικές αντιδράσεις υποχωρούν, μπορεί να εκδηλωθούν πολλές άλλες όπως:
Έντονα ή απρόβλεπτα συναισθήματα. Το άτομο μπορεί να νιώθει συγκλονισμένο, να εκδηλώσει άγχος, νευρικότητα, υπερκινητικότητα ή να πενθεί. Μπορεί επίσης να εκδηλώνει έντονες διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης και ευερεθιστότητα.
Αλλαγές στις σκέψεις και στη συμπεριφορά. Το άτομο μπορεί να έχει επαναλαμβανόμενες και ζωντανές αναμνήσεις του γεγονότος, οι οποίες μπορεί να εμφανίζονται δίχως προφανή λόγο και να οδηγούν σε σωματικές αντιδράσεις, όπως ταχυπαλμία ή εφίδρωση. Μπορεί επίσης να έχει δυσκολίες στη συγκέντρωση ή τη λήψη αποφάσεων. Ο ύπνος και οι διατροφικές συνήθειες επίσης μπορεί να διαταραχθούν: άλλοι τρώνε και κοιμούνται περισσότερο και άλλοι λιγότερο.
Ευαισθησία στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Οι δυνατοί θόρυβοι, η μυρωδιά ενός ξύλου που καίγεται, ο ήχος ενός συναγερμού κ.λπ. μπορεί να φέρνουν στο νου τις αναμνήσεις από το καταστροφικό γεγονός, εντείνοντας το άγχος του ατόμου.
Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι αντοχές του ατόμου μοιάζει να είναι μειωμένες, με συνέπεια να αυξάνονται οι διχογνωμίες και μερικές φορές οι καυγάδες με συγγενείς, φίλους, συνεργάτες. Ή πάλι μπορεί το άτομο να κλειστεί στον εαυτό του, να απομονωθεί και να περιορίσει τις συνήθεις κοινωνικές δραστηριότητές του.
Σωματικά συμπτώματα εξαιτίας του στρες. Πονοκέφαλος, ναυτία και πόνος στο στήθος είναι μερικά από τα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να εκδηλωθούν και να εμφανίζονται επαναλαμβανόμενα. Μπορεί επίσης να επιδεινωθούν προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας. Ό,τι από αυτά κι αν συμβεί, χρειάζεται ιατρική αξιολόγηση. Και αυτό, διότι όλα τα παραπάνω συνιστούν τη μετατραυματική διαταραχή άγχους (τη γνωστή διεθνώς ως PTSD – Post Traumatic Stress Disorder).
Τι να κάνετε
Τα καλά νέα είναι πως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν περισσότερες αντοχές απ’ όσες νομίζουν και με τον καιρό ξεπερνούν τις παραπάνω αντιδράσεις. Αυτό συνήθως συμβαίνει μέσα σε 1-2 μήνες από τα καταστροφικά γεγονότα και είναι ο κανόνας.
Για να βοηθήσετε τη διαδικασία της ψυχικής ανάρρωσης δοκιμάστε τα εξής:
Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να προσαρμοστεί. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να πενθήσει και προσπαθήστε να είστε υπομονετικοί με τις διακυμάνσεις της ψυχικής σας διάθεσης.
Ζητήστε υποστήριξη από ανθρώπους που σας νοιάζονται και θα σας ακούσουν. Η κοινωνική υποστήριξη είναι κλειδί για την ανάρρωση από μία καταστροφή και φίλοι και συγγενείς μπορούν απλόχερα να την προσφέρουν.
Εκφράστε τα συναισθήματά σας με όποιον τρόπο μπορείτε. Μιλήστε στους άλλους, γράψτε τα σε ένα ημερολόγιο, δημιουργήστε κάτι με αυτά (π.χ. μία ζωγραφιά, ένα ποίημα) κ.λπ.
Ζητήστε βοήθεια από ομάδες υποστήριξης. Πάντοτε δημιουργούνται έπειτα από καταστροφικά γεγονότα και είναι ανεκτίμητες. Η συμμετοχή σε αυτές είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τα μοναχικά άτομα και για όσους δεν έχουν υποστηρικτικά άτομα στο περιβάλλον τους.
Υιοθετήστε υγιεινές συμπεριφορές. Να τρώτε υγιεινά και να ξεκουράζεστε όσο χρειάζεστε. Αν δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε, δοκιμάστε τεχνικές χαλάρωσης. Αποφύγετε το αλκοόλ και μην πάρετε ηρεμιστικά χάπια αν δεν σας τα χορηγήσει ένας γιατρός, διότι θα σας αποσπάσουν από τη διαδικασία της ενεργού αντιμετώπισης του συμβάντος.
Ξαναρχίστε τη ρουτίνα σας ή/και δημιουργήστε νέα. Βάλτε π.χ. ένα πρόγραμμα στα γεύματα και στον ύπνο σας και αποκτήστε υγιεινές συνήθειες (λ.χ. να διαβάζετε βιβλία που σας ξεκουράζουν και σας ηρεμούν, να κάνετε μια βόλτα στη γειτονιά σας κ.λπ.).
Αποφύγετε τις σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή σας. Οι μεγάλες αλλαγές στη ζωή (π.χ. αλλαγή δουλειάς, διαζύγιο, αλλαγή καριέρας κ.λπ.) είναι από μόνες τους αρκετά στρεσογόνες. Αν τις κάνετε μεσούσης της ανάρρωσης από ένα καταστροφικό γεγονός, θα είναι ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα.
Πότε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό
Αν έχετε επίμονα συναισθήματα θλίψης ή απελπισίας και νιώθετε ότι πολύ δύσκολα διεκπεραιώνετε τις καθημερινές υποχρεώσεις σας, καλό είναι να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό στην ψυχική υγεία. Μπορεί να χρειάζεστε ψυχολογική υποστήριξη για να διαχειρισθείτε τα συναισθήματά σας.
