Τα παιδιά που έχουν λάβει ακτινοθεραπεία για όγκο στον εγκέφαλο μπορούν να αναπτύξουν γνωστικά προβλήματα στη διάρκεια της ζωής τους. Στις μελέτες τους σε ποντίκια, οι ερευνητές στο Karolinska Institutet έχουν δείξει τώρα ότι το φάρμακο λιθίου μπορεί να βοηθήσει στην αντιστροφή της ζημίας που προκλήθηκε πολύ καιρό μετά την εμφάνισή της.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Molecular Psychiatry και οι ερευνητές σχεδιάζουν τώρα να δοκιμάσουν τη θεραπεία σε κλινικές δοκιμές.
Σήμερα, τέσσερα από τα πέντε παιδιά με όγκο στον εγκέφαλο επιβιώνουν. Στον ενήλικα σουηδικό πληθυσμό, 1 στους 600 ανθρώπους έχει υποβληθεί σε θεραπεία για παιδιατρικό καρκίνο, περίπου το ένα τρίτο των οποίων ήταν όγκοι στον εγκέφαλο. Πολλοί από αυτούς ζουν με βλάβη που προκαλείται από την ακτινοθεραπεία, η οποία μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκειες στη μνήμη και στη μάθηση.
Οι ερευνητές στο Karolinska Institutet στη Σουηδία δηλώνουν ότι η ικανότητα μνήμης και η ικανότητα εκμάθησης (σε μελέτες που έγιναν με ποντίκια) βελτιώνονται εάν η θεραπεία με λίθιο δοθεί μετά την ακτινοβολία του εγκεφάλου. Τα ποντίκια που ακτινοβολήθηκαν νωρίς στη ζωή τους και στη συνέχεια έλαβαν λίθιο αργότερα (από την «εφηβεία μέχρι την νεαρή ενηλικίωση») λειτουργούσαν εξίσου καλά με τους ποντικούς που δεν είχαν λάβει ακτινοβολία. Οι ερευνητές παρατήρησαν αύξηση του σχηματισμού νέων νευρώνων σε μια περιοχή που είναι σημαντική για τη μνήμη (τον ιππόκαμπο) κατά τη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία έλαβαν λίθιο, αλλά η ωριμότητά τους σε πλήρη νευρικά κύτταρα εμφανίστηκε μόνο μετά τη διακοπή της θεραπείας με λίθιο.
“Από αυτό, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το λίθιο, σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, μπορεί να βοηθήσει να θεραπεύσει τη βλάβη που προκαλείται από την ακτινοθεραπεία, ακόμη και πολύ καιρό μετά την πρόκλησή της”, λέει η επικεφαλής συγγραφέας Giulia Zanni, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Columbia στην ομάδα του Klas Blomgren στο Karolinska Institutet.
Η ερευνητική ομάδα έχει δείξει προηγουμένως ότι το λίθιο προστατεύει από την εγκεφαλική βλάβη εάν χορηγείται σε συνδυασμό με την ακτινοθεραπεία καθώς μπορεί να αποτρέψει την απόπτωση (κυτταρικός θάνατος). Τώρα θέλουν να ξεκινήσουν κλινικές δοκιμές με την ελπίδα ότι θα είναι σε θέση να παράγουν την πρώτη φαρμακευτική αγωγή για βλάβες που προκαλούνται από την ακτινοβολία του εγκεφάλου.
«Τα τελευταία χρόνια, η παιδιατρική ογκολογία έχει γίνει καλύτερη για τους μκρούς ασθενείς αλλά το κάνει με υψηλό κόστος», λέει ο Klas Blomgren, σύμβουλος και καθηγητής παιδιατρικής στο Τμήμα Γυναικών και Παιδιών της Karolinska Institutet. “Σχεδόν όλα τα παιδιά που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία με ακτινοβολία για όγκο στον εγκέφαλο αναπτύσσουν περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά νοητικά προβλήματα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες στην εκμάθηση ή κοινωνικοποίηση και ακόμη και στη διατήρηση μιας εργασίας αργότερα στη ζωή τους και αυτό είναι το θέμα αυτής της έρευνας. ”
Το λίθιο είναι ένα φάρμακο που χορηγείται ήδη σε ενήλικες και παιδιά με διπολική νόσο, αλλά οι επιστήμονες εξακολουθούν να είναι αβέβαιοι για το πώς λειτουργεί πραγματικά. Ωστόσο, ορισμένα νέα κομμάτια του παζλ έχουν μπει στη θέση τους με αυτή τη μελέτη. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το λίθιο επηρεάζει την Tppp, μια πρωτεΐνη που είναι σημαντική για τον κυτταροσκελετό και την GAD65, μια πρωτεΐνη που επηρεάζει το σύστημα GABA, το οποίο είναι κεντρικό στοιχείο της νευρωνικής ωριμότητας.
“Μόλις αρχίζουμε να κατανοούμε τα αποτελέσματα του λιθίου στην ικανότητα του εγκεφάλου να επιδιορθώνεται”, λέει ο Ola Hermanson, ερευνητής στο Τμήμα Νευροεπιστημών στο Karolinska Institutet. Σε αυτή τη μελέτη παρατηρήσαμε ότι μόνο τα ακτινοβολημένα κύτταρα επηρεάζονται από το λίθιο, ενώ τα υγιή κύτταρα παρέμειναν σχετικά ανέγγιχτα. Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον και πολλά υποσχόμενο αποτέλεσμα.
Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από διάφορους φορείς, όπως το Σουηδικό Συμβούλιο Έρευνας, το Σουηδικό Ίδρυμα για τον Παιδιατρικό Καρκίνο, τη Σουηδική Εταιρεία Καρκίνου, την Περιφέρεια Στοκχόλμη, το Märta και το Gunnar V. Philipson, τη Σουηδική Αρχή για την Ακτινοβολία, το Σουηδικό Ταμείο Εγκεφάλου, Το Ίδρυμα Παιδιατρικής Έρευνας, το Ίδρυμα Frimurare Barnhuset Στοκχόλμη και το Ίδρυμα για τη Φροντίδα Παιδιών.
Πηγές: https://eurekalert.org/pub_releases/2019-11/ki-lcr111219.php
https://news.ki.se/lithium-can-reverse-radiation-damage-after-brain-tumour-treatment?_ga=2.65065454.1937689166.1573853667-633501136.1573853667
